Article in Foreign Languages in Uzbekistan · December 019 doi: 10. 36078/1575453162 citations reads 586 author

толғон
ни ҳам туркча айтурлар” (7, 17). Кўринадики, лексеманинг 
толғон/толқон
шакллари мавжуд. 
Улоба 
ва
 
уркамоч.
“Муҳокамат ул-луғатайн”да бизга нотаниш яна 
иккита таом номи учрайди: “Ва яна баъзи емаклардин қаймоғ ва қатлама ва 
буламоғ ва қурут ва 
улоба
ва манту ва қуймоғ ва 
уркамоч
ни ҳам туркча 
айтурлар” (7, 17). АНАТИЛда 
улоба
— 
“овқатларнинг бир тури” (4, 285), 
уркамоч
— 
“таом турларидан бири” (4, 297) деб изоҳланса, НАЛда 
улоба
— 
“иссиқ овқатнинг бир тури” деб кўрсатилган (18, 624). Бу изоҳлар бизга ушбу 
таом номлари ҳақида етарли ва аниқ маълумот бермайди, уларнинг қандай 
овқат эканлиги, қайси маҳсулотлардан тайёрланишини англатмайди.
3. Гўшт ва ёғдан тайёрланадиган таом номлари. 
Навоий асарларида 
гўшт ва ёғдан тайёрланадиган таом номлари ҳам анчагинадир. Масалан, 
эт, қўй учаси (биқин гўшти), кабоб, бат (ўрдак) кабоб, жигар кабоб, қази, 
шўрва/шўрба, думба/дунба, жижиғ 
каби. 
Навоий асарлари тилида “гўшт” маъносини ифодалаш вазифаси асл 
туркийча “эт” зиммасида бўлган. Ушбу сўздан “этли қўй” каби сўз 
бирикмалари ҳосил қилинган. Гўштнинг навларини ифодалаш учун 
қоқ (қоқ 
эт)
лексемалари қўлланган. Буни биз айни шаклда “Девони луғатит турк”да 
ҳам учратишимиз мумкин (14, 300). Ҳозирги ўзбек тилида 
қоқ
лексемаси 
“жуда ҳам қуруқ, қуриган, сира ҳам нами қолмаган; жуда ҳам ориқ, чандир” 
маъноларини билдиради (20, 607).
Мисолларга мурожаат қилайлик: 
“Қўпти ва сафол қозонни ости ва бир пора 
қоқ эти 
бор эрди, қозонға 
солди... Деди: 
эт
тин егил! Мен дедим: мени маъзур тут 
эт 
емакдин!” (8, 163).
Кабоб. 
Форсча ўзлашма бўлган бу таом номи Навоий асарлари луғат 
бойлигида кўп учрайди. Ўша даврда ҳам ҳозирги кабоб, яъни гўштни металл 
ёки ёғоч сихга териб, чўғда тоблаб пишириладиган таом маъносини англатган. 
31 

---

“Ўзбекистонда хорижий тиллар” илмий-методик электрон журнал 
journal.fledu.uz 
№ 5/2019 
“Тарихи мулки ажам”дан мисол: “Бир кун бир йўлда тушуб, кабоб буюрди” 
(7, 239).
Кабобнинг турларини билдирувчи бирликларни ҳам учратамиз: 
қўзи 
кабоб, жигар кабоб, бат (ўрдак) кабоб, гўр этидин кабоб.