Қarshi muҳandislik-iқtisodiyot instituti “Axborot texnologiyalari va matematik modellashtirish” kafedrasi assistenti J

INFORMATIKA VA INFORMATSION TEXNOLOGIYALAR FANIGA KIRISH VA KURSNING MAZMUNI

Reja:

1. 
   Informatika, informatsion texnologiyalari fani haqida
   
2. 
   Hisoblash texnikasining rivojlanish tarixi
   
3. 
   EHMning avlodlari va turlari
   

1. Informatika, informatsion texnologiyalar fani haqida

Hozirgi zamonda biror bir sohada ishni boshlash va uni boshqarishni kompyutersiz tasavvur qilish qiyin. XXI asr savodxon kishisi bo’lishi uchun kompyuter savodxon bulish, axborot texnologiyalarini puxta egallamok lozim. Har bir mutaxassis, u qaysi sohada ishlashdan kat‘iy nazar, uz vazifasini zamon talabi darajasida bajarishi uchun axborotni ishlab chiqaruvchi vositalar va ularni ishlatish uslobiyotini bili shva ishlash kunikmalarga ega bo’lishi zarur. Shu sababli bugungi kunda mustaqil Respublikamizda ta‘lim sohasida amalga oshirilayotgan tub isloxotlar, jumladan, “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”da “Kadrlar tayyorlash tizimi va mazmunini mamlakatning ijtimoiy va iktisodiy tarakkiyoti istikbollaridan, jamiyat yextijlaridan, Fan, madaniyat, texnika va texnologiyalarning zamonaviy yutuklaridan kelib chikkan holda kayta ko’rish nazarda tutiladi” deb ta‘kidlangan.

Respublikamizdagi barcha o’quv yurtlarida bugungi kunda kompyuter texnologiyalari va butun jaxon axborot tarmog’i bo’lgan - Internetni o’quv jarayoniga tadbiq etishni rivojlantirishga katta ahamiyat berilmokda. Buning xukukiy asoslari Prezidentimizning "Kompyuterlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish to’g’risda"gi farmonida, Vazirlar Maxkamasining 2001 yil 23 maydagi "2001-2005 yillarda kompyuter va axborot texnologiyalarini rivojlantirish, Internetning xalqaro axborot tizimlariga keng kirib borishini ta‘minlash" haqidagi dasturlarida ko’rsatib utilgan. Shuning uchun ham o’quv yurtlarimizda Informatika va axborot texnologiyalari fanlarining ukitilishiga juda yo’qsak e‘tibor berilayapti.

Davr talabiga ko’ra bugunga kelib kompyuter texnologiyasi juda rivojlanib bormoqda. Ma‘lumotlarni boshqarish, ayniksa, hozirgi kunda muhim ahamiyat kasb etmokda. Ma‘lumotlarni boshqarish tizimlariga bo’lgan talab kun sayin ortib bormokda. Katta xajmdagi ma‘lumotlar bazasi va axborotlar ustida ishlashga to’g’ri kelyapti. Jamiyat tarakkiyotida yuz berayotgan jadal uzgarishlar uning bir qismi bo’lgan informatika sohasiga ham uz ta‘sirini ko’rsatmokda. Bu ta‘sir shunchalik kuchliki, axborot texnologiyalarida bulayotgan uzgarishlar yillar ichida emas, balki oylar ichida uzgarib va boyib bormokda. Axborot texnologiyalarida juda katta yutuk va uzgarishlar amalga oshdi. Yangi axborot texnologiyalarining yoki kompyuter texnologiyalarining paydo bo’lishi bu sohadagi xizmat qilish uslubini tubdan o’zgartirdi. Tasavvur qilib kuring, yaqin-yaqinlargacha biror maslani kompyuterda yechish uchun algoritmlarni, dasturlash tillaridan birini, dasturni kompyuter xotirasiga kiritishni, uning xatolariyu natijani taxlil qilishni talab kilar edi. Bu ishni fakat mutaxassislargina amalga oshirar edilar. Ammo bu sohada mutaxassis bulmagan foydalanuvchilar sonining kundan-kunga ko’payishi jamiyat oldida ma‘lum kiyinchiliklarni tugdirdi.

Axborot texnologiyasi-bu aniq texnik dasturlar vositasining majmui bo’lib, ular yordamida biz ma‘lumotlarni kayta ishlash bilan boglik bo’lgan xayotdagi turli-tuman masalalarni kayta ishlash bilan boglik bo’lgan xayotdagi turli-tuman masalalarni xal etamiz. Xususan, axborotning eng asosiy turlaridan biri-iktisodiy axborotlardir. Uning oddiy ma‘lumotdan farqli tomoni shundaki, u odamlarning katta jamoalari bilan, tashkilotlar bilan, korxonalar va boshqa iktisodiy strukturalardagi boshqarish jarayonlari bilan boglikligidadir. Informatika keng ma‘noda fan, texnika va ishlab chiqarish, ya‘ni inson faoliyatining barcha sohalarida axborotni kompyuter va telekommunikatsiya yordamida kayta ishlash, saqlash, uzatish bilan boglik bo’lgan yagona sohadir.

Informatika fan nomi lotin tilidan axborotlarni tushuntirish va taxlil qilish ma‘noni bildiradi, bu fan axborotlarni jamlash va kayta ishlash usullarini, axborotlash jarayonini konuniyatlarini urganadi. Informatika atamasi XX asrning 60 yillarida paydo bo’lib ishlata boshlandi. Informatikani yuzaga kelish va rivojlanishida hisoblash texnika va boshqa texnik vositalarning urni bekiyos, chunki axborotlar bevosita hisoblash texnikasi kumagida kayta ishlanadi va bu fan uzining xususiy, yangi, nostandart uslub va usullariga yegadir. Demak, informatika bu inson faoliyatining turli jabxalaridagi axborotlarni izlash, tuplash, saqlash, kayta ishlash va undan foydalanish masalalari bilan shugullanuvchi fandir.

Informatika uchun asosiy ashyo - axborot. U informatika fanining asosiy tushuncha sifatida kubul kilingan. Axborot uzi nima? Axborot bu barcha sezgi organlarimiz orqali qabul kila oladigan ma‘lumotlar majmui va ularning o’zaro bog’lanish darajasidir. Axborotlar xabar ko’rinishda bo’ladi. Xabar - bu informatsiyaning suzlashuv, matn, tasvir, jadval, sonli ma‘lumotlar va x.k. ko’rinishdagi turidir. Inson tashki ta‘sirnatijasida sezgi organlar orqali axborotlarga yega bo’ladi. Bular: ta‘m bilish, xid sezish, eshitish, ko’rish, teri-badan sezgisi.

Axborotlarni tuplash, kayta ishlash va uzatish vositalarga bo’lgan yextiyoji juda katta. Uzatish vositalari - sputnik, televizor, radio, magnitafon, video, telefon va x.k. Tuplash va tashuvchi vositalar deb kitob, gazeta, kaseta va dikslarni tushunishimiz mumkin. Axborotlarni ustidan har xil amallarni bajarish jarayoni - axborot texnologiyasi deb nomlanadi. Axborot texnologiyasini asosiy texnik vositasi bu kompyuter