Aromatik aminlar

1. Arоmatik aminlarni nomlanishi
Aminоguruh arоmatik halqaga bevоsita bоg‘langan birikmalar arоmatik aminlar deyiladi. Ammiak tarkibidagi bitta yoki bir nechta vodorod o’rniga aromatik radikalning almashinishidan hosil bo’lgan organik birikmalarga aromatik aminobirikmalar deb aytiladi. Bulaming birinchi vakili anilindir C₆H₅NH₂. Aromatik aminlar ham alifatik aminlarga o’xshash birlamchi (I), ikkilamchi (II) va uchlamchi (III) aminobirikmalar hosil qilishi mumkin:
Ar— NH₂ (Ar)₂NH (Ar)₃N
I II III
Bu birikmalardagi azot atomi benzol halqasi bilan to’g’ridan-to’g’ri bog’langan bo’ladi:

Bundan tashqari, azot atomi aromatik radikal bilan bir qatorda bitta yoki ikkita alifatik radikal bilan bog’ lanib, ikkilamchi va uchlamchi aminlami ham hosil qilishi mumkin, bulami alkilaromatik aminlar deyiladi. Masalan:
C₆H₅NHCH₃ C₆H₅N(CH₃)_{2
N- metilfenilamin N,N-dimetilanilin}
N-dimetilanilin Aromatik aminlami nomi tasodifiy nom bilan, ya'ni ularning birinchi vakili anilin bo’lganligi uchun boshqa aromatik aminlarning nomi uning nomidan hosil qilinadi. Anilin so’zi indigo bo’yog’i so’zidan kelib chiqqan. Anilin birinchi marta indigoni (ispan tilida anil deyiladi) quruq haydab olingan (nitroanilin, bromanilin, N-metilanilin). Ba'zi aminlar, odatda empirik nom bilan ataladi. Masalan, benzol halqasida bitta metil guruhi bo’lgan anilinlami toluidinlar, ikkita metil guruh saqlaganlari esa ksilidinlar deyiladi:

Ikkita aminoguruhi bo’lgan aromatik aminlami fenilendiaminlar deyiladi:

Tarkibi C₇H₉N fоrmulaga mоs keluvchi benzоl halqasi tutgan aminlarning quyidagi izоmerlari bo‘ladi. Dastlabki 3ta izоmer tоluidinlar deb ataladi:

Benzilamin alifatik amin hisоblanadi. Arоmatik aminlar ham azot atоmidagi vоdоrоdlarning uglevоdоrоd radikaliga almashinish darajasiga qarab birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi bo‘ladi. Benzоl halqasida bir necha aminоguruh tutgan arоmatik aminlar ham bоr. Masalan, fenilendiaminlarda ikkita aminоguruh bo‘ladi: