Arnawli bilimlendiriw ministrligi berdaq atinda

2.5. Eksperimental máselelerdi sheshiw. 

 Teoriyanı  ámeliyat  menen  bólewdiń  eń  nátiyjeli  usıllarınan  biri  eksperimental 

máseleler  tarqatıp  alıw  bolıp  tabıladı.  Eksperimental  máselelerdiń  xarakterli 

ózgesheligi  sonda,  olardı  tarqatıp  alıwda  laboratoriya  yamasa  demonstratsion 

eksperimentlardan  paydalanıladı.  Eksperimental  máselelerdi  tarqatıp  alıw 

processinde  oqıwshılardıń  aktivligi  hám  ǵárezsizligi  asadı.  Sebebi  olar  másele 

tarqatıp  alıw  ushın  kerekli  maǵlıwmatlardı  sabaqlıqtan,  máseleler  kompleksinen 

tayın  halda  almastan,  bálki  ózleri  atqaratuǵın  fizikalıq  ólshewlerden  aladılar. 

Eksperimental  máselelerdiń  taǵı  bir  abzallıǵı  sonda,  bul  máselelerdi  etarlicha 

pikirlamasdan turıp echib bolmaydı. Yaǵnıy tájiriybede júz bolatuǵın hádiyselerdi 

oqıwshılar  keń  talqılaw  qılıp  alıwları  kerek.  Sebebi  eksperimental  máselelerde, 

laboratoriya  jumıslaridagidek  teoriya  berilmaydi,  jumıstı  orınlaw  tártibi 

kórsetilmaydi.  Kerekli  ásbap-úskeneler,  materiallar  berilip,  tabılıwı  kerek  bolǵan 

maǵlıwmat sóralishi menen jetkiliklilenedi. Joqarıda keltirilgenidey oqıwshılar qatar 

pikir hám oy-pikirlerden, eksperimentda qanday fizikalıq qubılıs jatqanın, qanday 

fizikalıq  nızam  ańlatpalanayotganligini  bilip  aladılar.  hám  aqır-aqıbetde, 

eksperimental máselede tabılıwı kerek bolǵan fizikalıq shama ushın aqırǵı ańlatpanı 

keltirip  shıǵaradılar.  Aqırǵı  ańlatpanı  analiz  etip,  máseleni  tarqatıp  alıw  ushın 

kerekli  shamalardı  tikkeley  ólshew  jolı  menen  aladılar.  Aytılǵanlardı  tómendegi 

ápiwayı eksperimental máselede kóreylik: 

Masshtablı  sızǵısh,  shtangensirkul  hám  sekundomerden  paydalanıp,  shtativga 

bekkemlengen matematikalıq mayatnikning terbelis dáwirin anıqlań. 

Máseleler  mazmunına  qaray,  mexanikaǵa,  molekulyar  fizikaga,  elektrǵa  tiyisli 

hám hakozo bolıwı múmkin. Bunday bóliniw shártli ekenin bilamiz, sebebi kóbinese 

bir  máseleniń  shártida  fizikaning  bir  neshe  bólimlerindegi  maǵlıwmatlardan 

paydalanıladı. 

Másele  sorawına  juwap  beretuǵın  fizikalıq  qubılıslardı  

anıqlaw    hám    bunı    sorawǵa    juwap    beretuǵın    ápiwayı    formuladan    baslap,  

formuladaǵı shamalar menen baylanıstırıp juwmaqlawshı  esaplaw formulasın  alıw. 

 

---

15