15
II. Házirgi zaman kadrlardi tayarlawdıń milliy modeli.
2.1. kadrlar tayarlawdıń milliy modeli.
Usı programmanıń maqseti bilimlendiriw tarawın tupten reformalaw, onı ótken
zamannan qalǵan ideologiyalıq qarawlar hám sarqitlardan tolıq qutıltırıw,
rawajlanǵan demokratiyalıq mámleketlikler dárejesinde, joqarı ruwxıy hám etikalıq
talaplarǵa juwap beretuǵın joqarı maman kadrlar tayarlaw Milliy sistemasın jaratıw
bolıp tabıladı.
Bul maqsetti ámelge asıriw tómendegi wazıypalar hal etiliwin názerde tutadı :
«Tálim tuwrısında»gi Ózbekstan Respublikası Nızamına muwapıq tálim
sistemasın reformalaw, mámleket hám mámleketlik emes tálim mákemeleri hám de
tálim hám kadrlar tayarlaw salasında báseki ortalıǵın qáliplestiriw negizinde tálim
sistemasın birden-bir oqıw -ilimiy-islep shıǵarıw
kompleksi retinde izbe-iz
rawajlandırıwdı támiyinlew;
tálim hám kadrlar tayarlaw sistemasın jámiyette ámelge asırılıp atırǵan
jańalanıw, rawajlanǵan demokratiyalıq huqıqıy mámleket qurılısı
processlerine maslaw ;
kadrlar tayarlaw sisteması mákemelerin joqarı maman qánigeler
menen
támiyinlew, pedagogikalıq iskerliginiń orını jáne social mártebein kóteriw;
kadrlar tayarlaw sisteması hám mazmunın mámlekettiń social hám
ekonomikalıq rawajlanıwı kelesheklerinen, jámiyet mútajliklerinen, pán,
mádeniyat, texnika hám texnologiyanıń zamanagóy
jetiskenliklerinen kelip
shıqqan halda qayta qurıw ;
tálim alıwshılardı ruwxıy -etikalıq tárbiyalawdıń hám bilimlendiriw islerdiń
nátiyjeli formaları hám de usılların islep shıǵıw hám engiziw;
tálim hám kadrlar tayarlaw, tálim mákemelerin attestatsiyadan ótkeriw hám
akkreditatsiya qılıw sapasına ataq beriwdiń qalıs sistemasın engiziw;
jańa sociallıq-ekonomikalıq sharayatlarda tálimdiń talap etiletuǵın dárejesi
hám sapasın, kadrlar tayarlaw sistemasınıń ámelde iskerlik kórsetiwi hám
turaqlı rawajlanıwınıń
kepilliklerin, ústinligin támiyinleytuǵın
normativ,
materiallıq-texnikalıqa hám informaciya bazasın jaratıw ;
16
tálim, pán hám islep shıǵarıw nátiyjeli integraciyalashuvini támiyinlew,
tayarlanıp atırǵan kadrlardıń muǵdarı hám sapasına salıstırǵanda mámlekettiń
talapların, sonıń menen birge mámleketlik emes strukturaları, kárxanalar hám
shólkemlerdiń buyırtpaların qáliplestiriwdiń mexanizmlerin islep shıǵıw ;
úzliksiz tálim hám kadrlar tayarlaw sistemasına byudjetten tısqarı aqshalar,
sonday-aq sırt el investitsiyaları qosıwdıń real mexanizmlerin islep shıǵıw
hám ámeliyatqa engiziw;
kadrlar tayarlaw salasında óz-ara mápli xalıq aralıq sheriklikti rawajlandırıw.
Fizika pánenen kadrlar tayarlaw milliy modeliniń tiykarǵı strukturalıq bólimleri
tómendegilerden ibarat esaplanadi:
shaxs — kadrlar tayarlaw sistemasınıń bas penensub'yekti hám ob'yekti,
bilimlendiriw tarawı daǵı xızmetlerdiń qarıydarsı hám olardı ámelge asırıwshı ;
mámleket hám jámiyet — tálim hám kadrlar tayarlaw sistemasınıń
iskerligin
tártipke salıw hám baqlawdı ámelge asırıwshı kadrlar tayarlaw hám olardı qabıl qılıp
alıwdıń kepil adamları ;
úzliksiz tálim maman básekige shıdamlı kadrlar tayarlawdıń hasası bolıp,
tálimdiń barlıq túrlerin, mámleket tálim standartların, kadrlar tayarlaw sisteması
strukturası jáne onıń iskerlik kórsetiw ortalıǵın óz ishine aladı ;
pán joqarı maman qánigeler tayarlawshı hám olardan paydalanıwshı, aldıńǵı
pedagogikalıq hám informaciya texnologiyaların islep shıǵıwshı ;
islep shıǵarıw kadrlarǵa bolǵan mútajlikti, sonıń menen birge olardıń tayarlıq
sapası hám dárejesine salıstırǵanda qoyılatuǵın talaplardı belgileytuǵın tiykarǵı
buyırtpashı, kadrlar tayarlaw sistemasın finans penenhám materiallıq-texnikalıqa
tárepinen támiyinlew procesiniń urıs qatnasıwshısısı.
Mámleket hám jámiyet úzliksiz tálim hám kadrlar tayarlaw sisteması barlıq ushın
ashıq bolıwın hám turmıs ózgerislerine maslasıwshılıǵın támiyinleydi. Ózbekstan
Respublikası tárepinen insan huqıqları, tálim, bala huqıqı salasındaǵı shártnamalar
hám konventsiyalarning atqarılıwı, kadrlar tayarlaw salasında jáhán aldıńǵı
tájiriybesin esapqa alıw úzliksiz tálim hám kadrlar tayarlaw sistemasınıń barlıq
táreplerine tiyisli bolıp, onıń rawajlanıwı faktorlarınan biri bolıp tabıladı.
17
SHAXS
Kadrlar tayarlaw salasındaǵı mámleket siyasatı insandı intellektuallıq hám
ruwxıy -etikalıq tárepten tárbiyalaw menen tıǵız baylanıslı bolǵan úzliksiz tálim
sisteması arqalı hár tárepleme bárkámal shaxs puqaranı qáliplestiriwdi názerde
tutadı. Sol tárzde puqaranıń eń tiykarǵı konstituttsiyaviy huqıqlarınan
biri bilim
alıw, dóretiwshilik qábiletti kórinetuǵın etiw, intellektuallıq tárepten rawajlanıw,
kásipi boyınsha miynet qılıw huqıqı ámelge asariladi.
«Tálim tuwrısında»gi Nızam ulıwma orta hám orta arnawlı, kásip-óner tálimi
standartları arqalı sapalı tálim alıw, sonıń menen birge tálim hám kásip-óner tárepten
tayarlıqtıń formaları hám túrlerin tańlawdı, úzliksiz ilmiy tájriybe asırıp barıw,
zárúrat talap etse, tiyisli qayta tayarlıqtan ótiw huqıqın hám keń múmkinshiliklerin
názerde tutadı.
Tálim xızmetleriniń qarıydarsı retinde shaxsqa mámleket tálim standartları arqalı
sapalı tálim alıw hám kásip-óner tayınlıǵı kóriw kepillik beriledi. Tálim alıw
processinde shaxs mámleket tálim standartlarında ańlatpa etilgen talaplardı orınlawı
shárt.Shaxs tálim xızmetleriniń jaratıwshısı retinde tiyisli ilmiy tájriybe dárejesin
alǵannan keyin, tálim, materiallıq islep shıǵarıw, pán, mádeniyat hám
xizmet
kórsetiw salasında iskerlik kórsetedi hám óz bilimi hám tájiriybesin úyretiwde
qatnasadı.
Do'stlaringiz bilan baham: 
