Архегонийли ва гулли ўсимликлар бўйича амалий машғулотлар

 
MAVZU: Ziradoshlar oilasi 
 

O‘rganilayotgan vakilning sistematik o‘rni 

Ra’no kabilar ajdodchasi –Rosidae

Ziranamolar qabilasi – Apiales

Ziradoshlar (soyabonguldoshlar) oilasi – Apiaceae
Vakillari:
1.
Sassiq kovrak – Ferula assa-foetida 
2.
Veneratoj so‘zanak– Scandix pecten – Veneris 
3.
Keng bargli chaqamig‘ – Turgenia latifolia 
4.
Yalong‘och gulli sel’derey – Apium nudiflora 
5.
Zira– Bunium persicum 
6.
Sassiq alaf – Conium maculatum 
7.
Yirikbargli alqor – Mediasia macrophyllum 
8.
Ukrop, shivid – Anethum graveolens 
9.
Kashnich – Cariandrum sativum
10.
Yovvoyi sabzi – Daucus carota (25-rasm) 
Mavzuning maqsadi: 
Oilaga mansub o‘simliklarning 
anatomo-morfologik tuzilishini, ko‘payishini, turlar so-
nini, tarqalishi va ekologiyasini, tizimda tutgan o‘rnini, 
muhim vakillarining ilmiy (lotincha) nomlarini va aha-
miyatini o‘rganish. 
Kerakli jihozlar
: 
Gerbariy namunalari, o‘simliklar 
aniqlagichi, rasmlar, jadvallar, fiksatsiya qilingan 

---

88 
gullar, mevalar, lupa, pintset, preproval nina va 
boshqalar. 
Nazariy tushuncha:
 
Bu oila 300 ga yaqin turkum 
va 3000 dan ortiqroq turdan iborat. Ular Yer sharining 
hamma qismida, ko‘proq shimoliy, qisman janubiy 
yarimsharning mo‘tadil (tog‘lik) hududlarida tarqal-
gan. Ular asosan ko‘p yillik yoki bir, ikki yillik o‘t, ba`-
zan chalabuta va buta o‘simliklaridir. Poyasi to‘g‘ri, 
ikki, ko‘p yillik vakilining bo‘yi 2-4 metrga yetadi. 
Barglari poyada navbatlashib, poyaning pastki qis-
midagi barglari to‘p –to‘p bo‘lib joylashgan, bir necha 
marta patsimon, mayda bo‘laklarga bo‘lingan, butun 
barglar kam uchraydi. Ko‘pchilik turlarida bandining 
osti kengayib barg qinini hosil qiladi. Yon barglari 
bo‘lmaydi. To‘pguli oddiy yoki murakkab soyabon, 
ba`zan boshcha. Soyabon va soyabonchalarining 
tagida to‘pgulni o‘rab olgan bargchalari bo‘ladi. Gullari 
qo‘sh gulqo‘rg‘onli, to‘g‘ri, ikki jinsli, ba`zan bir jinsli, 
bir yoki ikki uylidir. Kosachabarglari 5 ta mayda 
tishsimon. Gultojibarglari 5 ta erkin o‘sgan. Changchi-
lari 5ta, urug‘chisi 1ta, 2 ta mevabargli, tugunchasi 
ostki, ikki uyali. Mevasi ipsimon, meva bandi uchida 
osilib turuvchi qo‘sh pistacha. 
Ahamiyati:
Bu oila vakkillarining ko‘pchiligi 
ziravor o‘simliklar hisoblanadi. Ularning tarkibida efir 
moylar, smola, alkaloidlar uchraydi. Bular parfyume-
riya, tibbiyot va oziq-ovqat sanoatida katta ahamiyatga 
ega.