20. A ҳәм B фирмалардың товар өндириси төмендеги таблицада сәўлелендирилген
Баҳа (мың сўмда)
50
60
70
80
90
100
110
120
A фирма (дана)
0
10
15
20
25
30
40
50
B фирма (дана)
10
20
25
30
35
40
45
50
Базардың улыўма усыныс шкаласы дүзилсин.
Ҳәр бир ислеп шығарыўшы ушын максимал жайсыман усыныс эластиклиги анықлансын.
21. Төмендеги таблицада талап функциясы берилген. Бас кетеклерди толтырың.
P
Q
TR
DP/P
DQ/Q
Ed
Талап
1
7
7
100
14
0,14
эластик емес
2
6
3
5
4
4
5
3
6
2
7
1
22. Белгили бөлиниўинше, A товардың баҳаға байланыс талап эластиклиги коэффициенти -4 ге тең екен. Егер товарларды сатыўдан түскен дәрамат 15 %ге өсиўи ушын товардың баҳасы ҳәм сатылатуғын товар муғдары қандай өзгерисин анықлаң.
23. Белгили бөлиниўинше, “Таза абат” базарында бир күнде 120 дана “SAMSUNG” уялы телефоны 40000 сумнан сатылады. Базар теңсалмақлығы шараятында “SAMSUNG” телефонының баҳасы 1%ге түсетуғын болса, телефонға болған талап көлеми 0.6 процентке көрсетиледи екен. Уялы телефонға болған сызықлы талап функциясы анықлансын.
24. Аспиринниң баҳасы 250 сумнан 300 сумға көтерилди. Аспиринға болған талап эластиклиги -3 ге тең. Тутыныўшылардың аспиринға болған сатыў қәрежетлери қандай өзгереди?
25. Бир A товарға болған талап функциясы усы көринисинде берилген:
QD=1000-0.5P Анықлансын: товар баҳасы P қанша болғанда товар эластик емес ҳәм баҳа қандай болғанда баҳаға байланыс талап эластиклиги 0.5 ге тең болады.
26. X товардың баҳаға байланыс талап эластиклиги -3 ге тең. Товардың баҳасы 2% ге көтерилсе, сатыўшы дәраматы қандай өзгереди?
27. Белгили бөлиниўинше, A товардың баҳаға байланыс талап эластиклиги коэффициенти -4 ге тең екен. Егер товарларды сатыўдан түскен дәрамат 15% ге өсиўи ушын товардың баҳасы ҳәм сатылатуғын товар муғдары қандай өзгериўи лазым?
28. Статистикалық мағлыўматлардан белгили бөлиниўинше, ҳәр ҳәптеде базарда 100 бирлик өним P=8 000 сумнан сатылады. Базар теңсалмақлығы шараятында товар баҳасы 1 % ге қысқарғанда товарға болған талап 0.8 % ке асады екен. Егер товарға болған талап сызықлы болса баҳаға байланыс талап функцияны анықлаң.
29. Егер бизге X товар ушын талап функциясы Q=1600+90P-2P2берилген болса, баҳа дәрежеси 40$ ҳәм 30$ болғандағы талап эластиклиги табылсын.
30. Бир-бирине байланыс A ҳәм B товарлар ушын QA=80PB-0.5PB2, бул жерде QA-A товардың күнлик сатылыў көлеми, PB-B товардың сатылыў баҳасы.
a) PB=10$ болған жағдайда кесискен талап эластиклиги табылсын.
b) А ҳәм B товарлар бир-бири ушын орын басар товарды яки толтырыўшыны?
31. Талап функциясы төмендегише берилген:
QD= -15PA+8PB+60 Бул жерде, PA- A товардың баҳасы; PB-B товардың баҳасы. PA=2$, PB=3$ ге тең болғанда B товар баҳасына байланыс A товарға болған талап эластиклиги анықлансын.
IV БАП. ИНДИВИДУАЛ ҲӘМ БАЗАР ТАЛАБЫ
Темаға тийисли мәселе ҳәм тапсырмалардың үлгили шешимлери
1. Рационал қарар қабыллаўшы тутыныўшы көплеп алтернатив вариантларынан бирин таңлаўды, яғный X1 заттан 20 бирлик ҳәм X2 заттан 25 бирлик алыўды қәледи. Усы индивидтиң пайдалылық функциясы төмендегише:
ОЛ=X12+X2 Бир айлық дәраматы 100 долларды пайда жетеди.
Анықлансын:
Егер тутыныўшы Х1 заттан 10 бирлик ва Х2 заттан 15 бирлик сатыў ететуғын болса, оның дәраматы қаншаға өзгереди?
Шешими:__усы_формуладан_пайдаланып,_Х_1_ҳәм_Х_2_заттан_өним_алатуғын_болсақ,_ол_ҳалда_сәўлелениў_төмендеги_көринис_пайда_етеди:__;_P_1'>Шешими: усы формуладан пайдаланып, Х1 ҳәм Х2 заттан өним алатуғын болсақ, ол ҳалда сәўлелениў төмендеги көринис пайда етеди:
;
P1=2X1P2 X1=20. P1=2×20×P2=40P2 шыққан нәтийжени бюджет теңлемесине қойсақ, ол ҳалда 20P1+25P2=100Þ 20×40P2+25P2=100Þ 825P2=100ÞP2=0.12. шыққан қунды P2 ның орнына қойып биринши заттың баҳасын анықлаймыз: P1=0.12×40=4.8. Еки заттың баҳасын анықлағанымыздан соң, таза бюджет теңлемесы арқалы Х1 заттан 10 бирлик ҳәм Х2 заттан 15 бирлик сатыў етиўи ушын қанша дәрамат зәрүр болыўын анықлаймыз:
10×4,8+0,12×15=50,2 DR=100-50.2=49.8
2. Саидмурат ағаның 50 000 сўм пул қаржы бар. Ол усы қаржысына гөш сатыўды карар етти. Гөштиң базар баҳасы 7 000 сумды пайда жетеди. Оның пайдалылық функциясы болса усы көринисинде берилген Ол(x,y)=14000× +2y. Егер x-тутынатуғын гөш муғдары, y - гөш сатып алғаннан кейинги пулының қалған бөлими болса, Саидмурат аға неше килограмм гөш сатылса максимал пайдалылыққа ериседи?
Шешими: Саидмурат ағаның гөш сатып алған пулын – A деп белгилеп алсақ, ол килограмм гөш сатып алған болады, яғный x= (1) gat ең болады.
y=50 000-A (2)
(1) ҳәм (2) ларды тийкарғы пайдалылық функцияға жайластырсақ, Ол(x,y)=35000× +2y=35000× +2(50000-A) бул функцияның максимум қунынан табыў ушын оннан өним алып 0 ге теңлестиремиз: 35000× × × -2=0 бул жерден A=10937 ге тең екенин табамыз. 10937:7000=1.56 килограмм. Демек Саидмурат аға 1.56 кг гөш алса максимал пайдалылығын тәмийинлейди.
3. Пайдалылық функциясы
(5; 10) комлпекс ушын шекли алмастырыў нормасы табылсын.
Шешими: Комлпекс пайдасы 50 ге тең. Соның ушын (5; 10) точкадан өтиўши парықсызлық сызығы төмендеги формула менен берилген:
Усы функцияның өнимин табамыз.
Буннан . Басқа усыл менен есаплаймыз.
MUx Y; MUy X буннан .
4. Еки X ҳәм Y товарлардың пайдалылық функциясы берилген ОЛ XY. Тутыныўшы дәраматы 1200 сумға, товарлар баҳасы болса 30 сўм ҳәм 40 сумға тең болса. тең салмақлылық товарлар комлпекси ҳәм пайдалылық қуны анықлансын.
Шешими: Максимал пайдалылық қуны
ОЛ 20 × 15 300
Жуўап: X товардан 20 бирлик, Y товардан 15 бирлик ҳәм пайдалылық 300 ютилге тең.
5. Пайдалылық функциясы ОЛ XY. Y товар баҳасы 2 сўм. тутыныўшы дәраматы 40 сумға тең. X товардың баҳа 5 сумнан, 4 сумға пәсейди. Берилген шәрттен пайдаланып алмастырыў нәтийжеси, дәрамат нәтийжеси ҳәм улыўма нәтийже табылсын.
Шешими:
X 4 ҳәм Y 10. Биринши пайдалылық ОЛ 40 биринши парықсызлық сызығы теңлеме арқалы тәрипленеди. Баҳа Px 4 сўм болғанда gat ең болады.
U2 10×5 50
Биринши пайдалылықты тәмийинлеўши Y ҳәм X қунларын табамыз.
C 35,8; Y 8,95; X 4,47
Дәрамат нәтийжеси (5-4,47) 0,53
Алмастырыў нәтийжеси (4,47-4) 0,47
Улыўма нәтийже (5-4) 1
Екинши усылда биринши парықсызлық сызық теңлемесы, яғный дан өним алып, оны таза баҳалар салыстырмасына теңлестиремиз.
6. Нурмухаммеддтиң 2 аты ҳәм 3 сыйыры бар. Ат баҳасы сыйыр баҳасына тең. Ат ҳәм сыйырдың шекли пайдалылықлары төмендеги таблицада берилген. Тең салмақлылық комлпекс муғдары анықлансын.
