“Aqliy hujum” metodining tuzilmasi

Ey, Farg`ona!

Ey, bo`yniga

Qora to`rva

Osgan jonlar,

Ey har kuni,

Gadoylikka

Tortgan onlardan

Ey tanlarni

Tilib yotgan

Harom qonlardan

Bir yo`lasi ozod bo`lgan azamat o`lka!

Hamid Olimjon

Bitta she’r doirasida bo`g`in, turoq, misra, band, qofiya, ritmik pauza kabi vositalarning mazmun va ohang talabiga mos tarzda tovlanishi(rang-barang va erkin bo`lishi) erkin she’r sistemasining bosh qonunidir. Bu sistema (erkin, oq, sarbast she’r yo`llari) xalq tiliga – oddiy so`zlashuv tiliga judayam yaqinligi bilan ajralib turadi.

ERKIN SHE’R TIZIMI

BOSH SAHIFA

Oq she’rning asosiy alomati – misralardagi bo`g`inlar tartibi(xuddi barmoqdagidek) bir xil bo`ladi, turoqlanishi har xil bo`ladi, o`zaro qofiyalanmaydi; boshqacha aytganda she’rshunoslikda vazni aniq, turog`i aniq, lekin qofiyasiz she’r oq she’r deb ataladi. Vazn, misralardagi rang-barang ritmik qurilish oq she’rning ohangdorligini, musiqiyligini ta’minlaydi.

Oq she’r

BOSH SAHIFA

Rus she’riyatida mashhur bo`lgan A.S.Pushkinning “Boris Godunov”, “Suv parisi”, N.A.Nekrasovning “Rusiyada kim yaxshi yashaydi” kabi asarlari oq she’rda yozilgan.

BOSH SAHIFA

Oq she’r

Oq she’r hozirgi o`zbek she’riyatiga, asosan, rus she’riyatidan o`tgan degan fikr ham bor. Biroq Shayx Ahmad Taroziy “Funun ul balog`a” asarida ta’kidlaganidek, o`rta asrlar o`zbek mumtoz adabiyotida ham “harora” deb nom olgan qofiyasiz she’r navi bo`lgan. Masalan, ayrim qit’alar, ba’zi fardlar va, hatto, (juda kam bo`lsa-da) ayrim g`azallar ham harora usulida yozilgan.

BOSH SAHIFA

Oq she’r

Sarbast she’r – erkin she’rda bo`lgani kabi qofiyalanishga, oq she’rda bo`lgani kabi misralardagi bo`g`inlar sonining teng bo`lishiga asoslanmaydi. U bu qoliplardan o`zini tamoman ozod sanaydi. Unda asosan, o`ziga xos she’riy mantiqqa amal qilinadi. Sarbastning bu xususiyati shoirga hayotning murakkab jihatlari haqida, dolzarb va keskin muammolar xususida jo`shqin va erkin, ayni chog`da, oshkora, dangal fikr yuritishga yo`l ochadi. Ana shunday erkinligi tufayli qalbning sirli mo`jizalarini judayam oddiy qilib, qanday tug`ilgan bo`lsa – xuddi shunday, zo`riqishsiz, butun borlig`icha ifoda qiladi.

BOSH SAHIFA

Sarbast she’r

Sarbast G`arb va Sharq xalqlari adabiyotlarida tarqalgan. O`zbek shoirlaridan Miraziz A’zam, R. Parfi, Omon Matjon sarbastda ancha-muncha tajriba to`plagan.

BOSH SAHIFA

Sarbast she’r

Shavkat Rahmon degan

Bir o`jar shoir,

Bir kuni qaytadan yaraladimi?

Hayotim ma’nisin juda ko`p o`ylab,

Sayladim so`zlarning

Saralarini.

Har bir so`z

Yuz so`zning o`rnini bosar –

Vatan, Xalq, Jasorat, Kurash, Ozodlik.

Har bir so`z yetajak yuzta umrimga,

Har biri baxsh etar

Ruhimga shodlik.

Hozirlik ko`rarkan buyuk safarga,

Pushtirang pardali minglab darchadan

Mo’ralab o`tirgan go`zal so`zlarni,

Qoldirib ketaman endi barchaga.

Aslida atirgul bo`yin taratgan

Bu o`ynoqi so`zlar menikimasdir.

BOSH SAHIFA

Yangi davr o’zbek adabiyotiga mansub lirik asarlarni o’rganish

BOSH SAHIFA

Eslatma: taqdimotga giperssilkalar o`rnatilgan. Tegishli belgilar orqali ilovalarga o`tish mumkin.

E’TIBORINGIZ UCHUN

RAHMAT!

BOSH SAHIFA