Аҳоли сони ва такрор барпо бўлиши

11.2.
 
Aholi migratsiyasining turlari va uni ifodalovchi ko‗rsatkichlar 
1
AlikhanAman. PopulationmigrationinUzbekistan (1998-1999).- T., 2000. 84-бет. 

---

225 
Migratsiya juda keng qamrovli va murakkab jarayon bo‗lib, uning turli 
jihatlariga ko‗ra: hududiy yo‗nalishiga, muddatiga, tashkil etilgan yoki 
etilmaganiga, qonuniy yoki noqonuniyligiga qarab turlari mavjud. 
Hududiy yo‗nalishiga ko‗ra migratsiya tashqi va ichki migratsiyaga 
bo‗linadi.
Ichki migratsiya - 
biror bir mamlakat, viloyat yoki ma‘muriy hududiy birlik 
ichida aholining bir joydan ikkinchi bir joyga ko‗chishidir. Bu xil migratsiya ham 
o‗z navbatida, to‗rt yo‗nalishga bo‗linadi: shahardan-shaharga, shahardan-
qishloqqa, qishloqdan-shaharga, qishloqdan-qishloqqa. 
Tashqi migratsiya -
aholining mamlakat tashqarisiga, jumladan, qo‗shni 
mamlakatlar yoki chet elga ko‗chib kyetishi yoki u yerdan ko‗chib kelishidir. 
Tashqi migratsiyaning qit‘alararo va qit‘alar ichidagi turlarini ham ajratib 
ko‗rsatish mumkin. Tashqi migratsiya to‗g‗risida gap ketar ekan emigratsiya, 
immigratsiya va reemigratsiya tushunchalariga qisqacha ta‘rif byerib o‗tish lozim 
bo‗ladi. «Immigratsiya - bu mamlakatga xorijiy fuqarolarning doimiy yashash yoki 
ishlash maqsadlarida kelishi bo‗lsa, emmigratsiya esa bu jarayonning teskarisidir, 
ya‘ni biror mamlakat fuqarolarining doimiy yashash yoki ishlash maqsadlarida 
xorijga chiqib ketishlaridir.
Ryemigratsiya va reimmigratsiya esa ko‗chib kelgan yoki ko‗chib 
ketganlarning kaytib kelishi va qaytib kyetishidir. Immigratsiyada qatnashgan 
fuqarolar immigrantlar, emmigratsiya jarayonida ishtirok etuvchilar emmigrantlar, 
deb ataladi. Shuni alohida qayd etish lozimki, ―Emmigrant‖ va ―Immigrant‖ 
tushunchalari uchun xalqaro yagona ta‘rif mavjud emas. Bu tushunchalar bo‗yicha 
har bir davlatning o‗z mezonlari bor. Masalan, Bolgariyada ―immigrant‖ shu 
davlatga joylashish maqsadida boshqa davlatdan kelganlar; ―emmigrant‖ esa 
Bolgariyani butunlay tashlab boshqa davlatga yashash uchun ketganlar. Polshada 
oldin xorijda, ya‘ni boshqa davlatda yashab, keyinchalik shu davlatga doimiy 
fuqarolik uchun kelganlar – ―immigrantlar‖, Polshani butunlay tashlab ketganlar 
esa ―emmigrantlar‖, deb ataladi.

---

226 
Rossiyada – Rossiyaga ishlash yoki o‗qish maqsadida 1,5 yildan ko‗p 
muhlatga kelganlar va ularning kuzatuvchilari ―immigrantlar‖, o‗qish yoki ishlash 
uchun 1,5 oydan ko‗p muhlatga boshqa davlatga ketganlar ―emigrantlar‖, deb 
ataladi. AQSHda qonuniy asosda boshqa davlatlardan doimiy yashash maqsadida 
AQSHga kelganlar ―immigrantlar‖, deb ataladi. ―emmigrantlar‖ga esa ta‘rif 
byerilmagan»
1
.