Аҳоли сони ва такрор барпо бўлиши

Dinning asosiy vazifalari (rollari)
: 
Dunyoviy
- ko'rinishi - din, imon e‘tiqodiga ko'ra, hayotlarini alohida ma'no 
va mazmun bilan to'ldiruvchi vazifasi; 
Tasalli -
byeruvchi psixotyerapevtik-uning mazmuni insonni tabiiy va 
ijtimoiy tafovutlarda tasalli berishda, shaxsiy zaifligining his-tuyg'ularini bartaraf 
etish, shaxsiy muvaffaqiyatsizliklarida tushkunlikka tushganda, g'azablanish va 
o‗lim oldida qo‗rqish, kuchsizligini his qilganda tinchlantiruvchi dunyoviy 
ahamiyatga ega; 
Muloqot
- imonlilar o'rtasidagi o'zaro muloqot, xudolar, farishtalar (ruhlar) 
bilan aloqa qilish, o'liklarning ruhlari bilan, kundalik hayotda va odamlar 

---

186 
o'rtasidagi muloqotda ideal vositachilik qiladigan avliyolar. Muloqot maxsus 
tashkillashtirilgan marosimlarida amalga oshiriladi; 
Regulyativ
- har bir diniy an'ana bo'yicha ishlab chiqilgan va odamlarning 
xulq-atvorining o'ziga xos dasturlari sifatida muayyan qadriyatlar va axloqiy 
me'yorlarning mazmuni to'g'risida xabardor qilish; 
Integrativ 
— yagona diniy umumiylik, umumiy qadriyatlar, maqsadlar 
odamlarni birlashtirishini his qilishi, insonlarda shuningdek, qadriyatlar, dinga 
e‘tiqod qilish, qarashlar mavjud bo‗lgan ijtimoiy tizimda o‗zini o‗zi anglash 
imkonini beradi; 
Siyosiy 
— turli davlat, tashkilot va uyushma rahbarlari odamlarni siyosiy 
maqsadlarda birlashtirish yoki tarqatish borasida olib borayotgan o‗zining xatti 
harakatini diniy umumiylik ostida dindan foydalanishadi; 
Madaniy 
— din madaniy e‘lementlar guruhining tarqalishiga ta‘sir etadi 
(yozuv, muziqa, etiket, sa‘nat, falsafa va boshqalar); 
Dezintegrallashgan
—odamlar orasida turli din va dinga e‘tiqod qiluvchilar 
o‗rtasida, ba‘zan ichki diniy guruhlarning o‗zida ham janjal, hatto urish chiqazish 
maqsadida dindan foydalanish. 
Keyingi davrlarda diniy mansublik va etnik mansublik o‗rtasidagi aloqalar 
susaya bordi. Ko‗pgina yirik zamonaviy xalqlar turli dinlarga sig‗inuvchi kishilar 
guruhlarini o‗zida birlashtiradi, ayni paytda, bitta dinga ko‗plab etnoslar e‘tiqod 
qilishlari ham mumkin. Hozir faqat ba‘zan, unda ham shartli ravishda milliy dinlar 
haqida gapirish mumkin (arman-grigorian chyerkovi – ko‗pchilik armanlar, 
sintoizm – yaponlarning asosiy qismi, sikxizm – panjobliklarning ma‘lum qismi va 
h.k.). 
Ba‘zi mamlakatlarda hukmron mavq‘ega ega dinga e‘tiqod qilmaydigan 
deyarli barcha aholi milliy kamsonli guruhlar tarkibiga kiritiladi. Jumladan, Eronda 
nafaqat armanlar, assiriyaliklar, yahudiylar, shu bilan birga fors xalqining bir qismi 
bo‗lgan gebrlar (zoroastriylar) ham milliy kamsonli guruh sifatida e‘tirof etiladi. 
Ayrim arab davlatlarida etnik kamsonli guruhlarga nafaqat musulmon bo‗lmagan 
aholi, hatto islomning mazkur mamlakatda hukmron mavqega ega bo‗lmagan 

---

187 
mazhabiga mansub guruhlar ham kiritiladi. Etnik birliklarda bo‗lgani kabi, diniy 
birliklar uchun ham tabaqalashuv xosdir. Har bir din turli yo‗nalishlar, mazhablar, 
oqimlar va sektalarga bo‗linadi. Odatda, mamlakatlar yoki xalqlar shartli ravishda 
musulmon, nasroniy, budda dinlariga ajratiladi, biroq quyi taksonomik darajalarga 
tushgan sari bunday bir xillik yo‗qola boradi. 
Ayrim nasroniy mamlakatlar diniy jihatdan bir necha qismlarga bo‗lingan. 
Masalan, nemislar protestant (uning ikki oqimiga – lyutyeranlik va reformatlik) va 
katolik dinlariga e‘tiqod qiladilar; shveysarlarning turli guruhlari orasida 
protestantlar (reformatlik) va katoliklar tarqalgan; shotlandlar orasida protestant-
presvityerianlar ustunlik qiladi.
Bitta xalq turli qismlarining har xil diniy oqimlarga mansubligi tufayli uning 
ichida madaniy-maishiy tafovutlar kelib chiqadi va bu narsa o‗z navbatida 
e