Аҳоли сони ва такрор барпо бўлиши

10.3.  Mehnat  resurslari balansi va uni hisoblash yo‘llari 
 
Mehnat  resurslarini  shakllantirish  va  taqsimlashning  ishga  joylashish 
borasidagi  real  ehtiyojni  aniqlash  imkonini  byeruvchi  balans  usulidan  foydalanib, 
aholi  bandligini  hisobga  olishni  takomillashtirish  muhim  ahamiyatga  ega. 
O‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining  2002  yil  31  yanvardagi  42-
sonli  «Aholining  ish  bilan  bandligini  hisobga  olish  tizimini  takomillashtirish 
to‘g‘risida»gi  Qarori  qabul  qilindi.  Bu  Qarorda  oliy  va  o‘rta  maxsus  ta’lim 
muassasala-rida  mehnat  resurslari  balansini  tuzish  hamda  ishga  joylashishga 
muhtoj shaxslarni aniqlash uslubiyatini o‘rgatish nazarda tutilgan.  
Mehnat  resurslari  balansini  tuzish  hamda  ishga  joylashishga  muhtoj 
shaxslarni  aniqlash  chog‘ida  asosiy  axborot  manbalari  davlat  statistikasi  (mehnat 
va aholi bo‘yicha) ma’lumotlari, ma’muriy hisobga olishning (masalan, mehnat va 
aholini  ijtimoiy  muhofaza  qilish  organlari,  uy-xo‘jaliklari,  pyersonal  ro‘yxatlar) 
har  xil  turlari,  shuningdek,  ish  bilan  bandlik  masalalari  yuzasidan  ishchi  kuchini 
tanlab tekshirishdan iborat bo‘ladi. Ushbu xilma-xil manbalar ulardagi axborotning 
xususiyati  va  mazmuni,  ma’lumotlarni  to‘plash  shakllari  va  usullari  bo‘yicha  bir-
biridan farq qilishi mumkin.  
Aholisi  33  million  kishiga  yaqinlashgan  O‘zbekiston  qudratli  mehnat 
salohiyatiga  ega.  Mehnat  resurslari  mamlakat  barcha  aholisining  60  foizdan 
ko‘prog‘ini  tashkil  etadi.  Mehnat  resurslarining  hisobot  balansi  har  qaysi  yil 
yakunlariga  qarab  O‘zbekiston  Respublikasi,  Qoraqalpog‘iston  Respublikasi, 
viloyatlar  va  Toshkent  shahri  bo‘yicha  tuziladi,  shahar  va  qishloq  aholisiga 
bo‘linadi. 
Mehnat  resurslarining  miqdori  mehnat  yoshidagi  mehnatga  qobiliyatli  aholi 
soni  bilan  mehnat  yoshidan  kichik  va  katta  bo‘lib,  ishlayotgan  shaxslar  sonining 
yig‘indisi sifatida aniqlanadi: 
MR = MYOM + IO‘P 
bunda: MR – mehnat resurslari; 
MYOM – mehnat yoshidagi mehnatga qobiliyatli aholi; 

---

 
212 
IO‘P – ishlayotgan o‘smirlar va pensionyerlar.