Anorgul atajonova

7.  -  a  (y),  -gin,  -sin,  -aylik,  -ing  (iz),  -sinlar  qo‘shimchalari 
yordamida hosil qilinadigan fe’l mayli… 
A) maqsad mayli; 
 
 
B) shart mayli; 
C) buyruq - istak mayli; 
 
D) xabar mayli. 
8.  Shart  maylidagi  fe’llar  “kerak”  so‘zi  bilan  qo‘llanganda 
qanday ma’noni anglatadi? 
A) istak ma’nosini; 
B) faraz ma’nosini; 
C) maqsad ma’nosini;  D) bajarilishi shart bo‘lgan ish-harakatni.  
9.  Berilgan  gapdagi  fe’l  maylini  aniqlang. 
Biror ziyon-zahmat 
yetkazib yurmasin tag‘in
.
 
A) shart mayli; 
B) buyruq - istak mayli; 
C) maqsad mayli; 
D) xabar mayli. 
10. 
Kunlar isib ketdi-ku!
 Gapdagi fe’l mayli… 
A) xabar mayli; 
B) maqsad mayli; 
C) shart mayli; 
D) buyruq - istak mayli.  
  
Mavzuni o‘zlashtirish uchun mustaqil topshiriq 
 
1. Fe’l mayllarining har biriga ikkitadan gap tuzing. 
2. Qanday ma’nolarni anglatganini tushuntiring. 
 
 

---

 
136
SIFATDOSH  
 
129-mashq
. Gaplarni o‘qing. Sifatdoshlarning tagiga chizib, zamoni, 
bo‘lishli - bo‘lishsizligini aniqlang. 
 
1.  Mavhum  bir  olamda  qochib  yurgan  qahramonlar  endi  uni  o‘z 
ketidan  ergashtirib  ketdi  (O‘.H.).  2.  Kuz  havosida  muzday  bo‘lib  qolgan, 
pastak  shiftiga  qog‘oz  qoqilgan  xonaga  o‘tdi  (O‘.H.).  3.  Titroq  qo‘llari 
bilan  chiroqni  yoqdi-yu,  ustiga  gazeta  to‘shalgan  jajjigina  stol  qarshisiga 
o‘tirdi  (O‘.H.).  4.  Marat  sharsharadek  oqib  tushayotgan  fikr-  tuyg‘ularini 
to‘kib  sola  boshladi  (O‘.H.).  5.  Kuz  havosida,  kech  ochilgan  gullarning 
o‘tkir, nozik isi kezadi (O‘.H.). 6. Egilgan boshni qilich kesmas, deb bosh 
egib kelyapmiz (O.). 7. Aytar so‘zni ayt, aytmas so‘zdan qayt (Maqol.). 8. 
Chet mamlakatdan keluvchi sayyohlar shahrimiz tarixiga juda qiziqishadi. 
9. Naim sayilgoh ko‘chasidan oqib kelayotgan odamlar oqimiga qo‘shilib 
ketdi. 
 
Bilib oling!
  Predmet-hodisalarning  belgisini  bildirgan  fe’l  shakli 
sifatdosh
 deyiladi. 
Sifatdosh otga bog‘lanib, uning belgisini bildiradi. Gapda aniqlovchi 
yoki kesim bo‘lib keladi: 1. 
Nusrat qiyg‘os ochilgan paxtalarni zavq bilan 
terishga tushdi.  
Sifatdosh  fe’l  kabi  ish-harakatni  anglatib,  zamon,  bo‘lishli-
bo‘lishsizlik,  nisbat  bildiradi:  o‘qigan  -  bo‘lishli,  o‘tgan  zamon,  aniq 
nisbatda. 
Sifatdoshlarning  bo‘lishsiz  shakllari  quyidagicha  yasaladi:  o‘qigan- 
o‘qimagan,  yozar  -  yozmas,  borayotgan  -  bormayotgan.  Sifatdoshlarni 
zamonga ko‘ra quyidagicha tasnif qilish mumkin:  
1.