Anor seleksiyasi va navshunostligi

Isroildagi asosiy navlar
Isroilda 50 dan ziyod anorlarning navlari aniqlangan. Neve-Yar Tadqiqot Markazi bog‘dagi solishtiruvlarga binoan, ba’zi navlar bir-biridan juda farq qilsada bir xil nomga ega (masalan,"Hershkovich" navlari), boshqalari bir-biriga o‘xshash bo‘lsada boshqa boshqa nomga ega. (masalan,„Vondeful“navlari). Bugungi kunda Isroilda etishtiriladigan asosiy turdagi navlar 60% qismi «P.G.101-2» („Vondeful“) xisoblanadi. Ushbu navni taxminan 100 yil oldin AQShdan olib kelingan deb taxmin qilinadi. Ushbu katta hajmli anor oktyabrning boshida pishadi. U to‘liq pishganda qizil don va teriga egashirin-nordon anor bo‘ladi.

Isroil mevalari „Vondeful“ navi

Isroilda „Vondeful“ning juda ko‘p turlari mavjud. Neve Yar kolleksiyasida uning etti turitavsiflangan. Navlar pishib etish vaqtlari, ularning tashqi rangi, meva rivojlanish davrida terining rangi ko‘rinishi va urug‘ning qattiqligi darajasiga ko‘rafarq qiladi. Eksport bozorining o‘sishi va erta pishar qizil navlarga bo‘lgan talab kuchaygani sababli, "Akko"va "Shani-Yonay" kabi yana ikkita qo‘shimcha erta pishar qizil tijorat navlari yaratildi.Har ikkisi ham shirin-nordon ta’mli, qizil rangli po‘stloqli va yumshoq urug‘li navlardir. Ularning jozibaliko‘rinishi va yaxshi ta’mi ularga Isroilning etakchi eksport turlariga aylantiradi. Akko Shaniyonaydan o‘sish odati, meva va daraxt shakli bilan farq qiladi. Ikkala nav xam o‘rtacha 300g dan 400 ggacha bo‘lgan kichik-o‘rta mevali hosil qiladi.

Ikkita "P.G.116-17" va "P.G.118-19" ("Hershkovich") navi kechki „Vondeful“ va ertapishar "Akko" xamda"Shani-Yonay"ning orasida pishib etiladi. "P.G.116-17" turi bugungi kunda eng yaxshi eksportqilinadigan tur xisoblanadi. Mevasi katta, donlari qizil rangli va jozibador qizil po‘stloqga ega."Emek" xam erta pishib, shuningdek, iste’molchilar tomonidan talab qilinadigan yuqori sifatli,shirin yoki shirin-nordon ta’mli va yumshoq urug‘li anor navi xisoblanadi. Mevalar pishib etilgandao‘rta va katta hajmli, terisi qizil rangli, qizil suvli donli va shirin ta’mga ega bo‘ladi. "Emek"navi Isroilda avgust oyining o‘rtalarida „Vondeful“ avidan olti hafta oldin pishadi.
Kamel
Kamel" yangi va alohida anor navi bo‘lib, ayniqsa, o‘z-o‘zini changlatuvchi va o‘ziga xos o‘sishgaegao‘rtacha balandlikdagi jadal o‘suvchi daraxt kabi tavsiflanadi; yaxshi hosildorlikga ega; hajmi katta,donlari mayda va qizil, po‘stlog‘i meva rivojlanishi davomida juda erta to‘q qizil rangga kiradi; U„Vondeful“ (patentlanmagan) navi bilan o‘xshash, ammo pishib etilgan meva „Vondeful“ning qizilterisidan farqli o‘laroq to‘q qizil rangda bo‘ladi. Bundan tashqari, to‘q qizil rang olish rivojlanishdavomida bo‘lsa, „Vondeful“da esa meva pishib etilganda shunday rang oladi. "Kamel" - bu engchoriyoli rangli nav xisoblanadi. Ushbu navdagi qizil rang „Vondeful“ dan ancha oldin rivojlanadi.Bu juda xosildor va yuqori sifatli meva beruvchi navdir.
Turkiyadagi asosiy navlar
Taniqli turk navlari orasida "Hichaznar", "Lefan", "Janarnar" Silifke Asisi, "Cekirdksiz","Ernar", "Fellahemez", "Hatay", "Izmir 1", "Izmir 1264", Izmir 1265 , "Katrbas", "MayhosII","Mayros IV" va "Yufka Kabuk" juda mashxurdir. "Hichaznar", "Izmir" va "Silifke" larning raqamlari bo‘yicha farqlangan bir nechta turlari mavjud. Turkiyadagi asosiy qizil nav bu yuqori xosildorlikka ega "Hichaznar" hisoblanadi. Hichaznar ayniqsa, eksport qilinadigan navlar orasida birinchi o‘rinda turadi. Meva shirin-nordon ta’mga va qattiqurug‘larga ega va „Vondeful“ naviga juda o‘xshashdir. "Lefan" - Hataydan olingan bo‘lib sariqpo‘stloq, katta donlarga, shirin-nordon ta’mga va juda qattiq urug‘larga egadir. "Janarnar" qizilpo‘stloq, qizil don, shirin-nordon tamli va qattiq urug‘li navdir. "Izmir 26" shirin ta’mga ega. Ko‘pchilik turk navlari shirin-nordon va qizil ranga ega.
Hindistondagi asosiy navlar
Eng yaxshi tanilgan hind navlari («Ganesh», «Mridula», «Bhagwa») umumiy xususiyatlarga ega. Ular shirin tamga ega bo‘lib, past kislotali kichik va o‘rta o‘lchamdagi mevasi yupqa po‘choqli bo‘ladi. "Ganesh":Bu, ehtimol, eng mashhur Hind navidir. Bu doimiy yashil turuvchi nav juda yumshoq urug‘larga ega. Urug‘lari qizil va ta’mi past kislotali xamda shirindir. Bozorgir mevalarning eng yuqorimiqdori yanvarda, lekin oktyabr, mart-aprel, may-iyun, iyun-avgust yoki iyul-sentyabr oylarida yig‘ishmumkin. "Ganesh" ning po‘chog;ining rangi mavsumga bog‘liq holda sabzirang yoki yashil bo‘lib, meva hajmi juda kichik bo‘ladi. Biroq, meva po‘stlog‘ining yupqalashishi meva hajmini sezilarli darajada oshirishi va 350 g dan yuqori hajmda bo‘lishi mumkin. "Ganesh" Hindistonda ko‘paytirish va boshqa turlar bilan chatishtirish uchun ko‘p ishlatiladi.
"Mirdulla" ("Arkta") va "Bhagwa" ("Kesar"):
Ikki hind navlari "Mridulla" ("Arkta") va "Bhagwa" ("Kesar") asosan Evropaga eksport uchunetishtiriladi. Bu navlar jozibador qizg‘ish rangli po‘stloq va yumshoq urug‘ga ega. Ularning ta’mipast darajada kislotali, shirin, nisbatan kichik o‘lchamlidir (200-300 g). Po‘stlog‘i nisbatan yupqabo‘lib, uning kamchiligi xisoblanadi shuning uchun ular jismoniy shikastlanishlarga chidamsiz. Bhagwa navi jismoniy zararga ko‘proq bardoshli xisoblanadi. Mridulla", "Bhagva" va "Ganesh" hardoimiy yashil navlardir. Odatda yanvar-fevral oylarida Evropaga eksport qilinadi.
Rubi: Pishib etilgan mevalar shakli va o‘lchami jihatidan "Ganesh" turini eslatadi. Biroq, bunavning po‘stlog‘i yashil chiziqli qizg‘ish jigarrang rangga ega. Mevasi 270 gramm.
Muskat: Bu navning mevalari pushti rangli donlar va qizil rangli po‘stloqga ega. Meva o‘rtacha300-350 gramm og‘irlikda.
Jyoti: Daraxtlar shakli pakana bo‘lib doimo yashil o‘simlikdir. Meva hajmi kichik. O‘rtacha meva vazni200g. Po‘stlog‘i odatda qizil rangda, donlari esa pushti. Suyuqlik miqdori donalarning og‘irligigaqarab 75 foizga teng. Sharbati esa juda past 0,3% kislota va 17% SSga ega.
Dholka: och pushti donlarga ega sariq rangli po‘stloqli katta mevalar hisoblanadi. Hindiston yarim oroli va uning juda xilma-xil iqlim zonalarga ega ulkan hududi har bir mintaqagamos keladigan navlarni talab qiladi.
Erondagi asosiy navlar
Yazd anor kolleksiyada 760ga yaqin genotip, namunalar va xilma-xil navlar keltirilgan. Ushbunamunalar ko‘plab viloyatlardan olib kelinganligi sababli, bu namunalar orasida sinonimlar yokitashqi ko‘rinishdagi o‘xshashliklar kuzatildi. "Malas-e-Saveh", "Rabob-e-Neyriz", "Malas-e-Yazdi","Sishe Kape-Ferdos" va "Naderi-e-Budrood" navlari o‘rta va katta kattalikdagi qalin qizilpo‘stloqli va qizil donlarga ega Eronning asosiy tijorat navlari xisoblanadi. Bundan tashqari,"Ardesani Mahvalat", "Bajestani Gonabad", "Ghojag Goni", "Xazr Bardaskn", "Malas Yazd", "GalouBarik", "Bajestan", "Zag" “Shavar Daneh Germes”, “Sefid”, “Togh Gardan” va “Esfaxani DanehGermez” kabi navlar Eron navlari mavjud. "Alak" - avgust oyi oxirlarida sentyabr oyi boshida pishib etiladigan va eksport uchunishlatiladigan erta Eron navi xisoblanadi. "Maykosh" dekabr oyining oxirigacha yig‘ib olinishi mumkin bo‘lgan kechroq eksportga mo‘ljallangan nav xisoblanadi. Eronda etishtiriladigan eng muhim tijorat navlari - Mala va Rabab xisoblanadi.
Xitoydagi asosiy navlar
Ko‘pgina xitoy navlari kelib chiqishi noma’lum yoki nomalum turdagi ko‘chatlarning chatishtirilganixisoblanadi. Ba’zi xitoy navlari avgust oyining boshlarida juda erta pishib etiladi, ba’zilari esakechki navlar bo‘lib, noyabr oyida terib olinadi. Doimiy yashil turlari xam aniqlangan. Duanzihong:bu spur-tipli va ixcham butali navdir; avgust oyi oxirida pishib etiladi: meva hajmi o‘rtacha bo‘libo‘rtacha 340gramga teng, po‘stlog‘i qizil rangli bo‘ladi; Donlari och qizil. Ikkita tur ("Linxuan 8" va"Lintong 14") Xitoyning Lintong hududidan olingan: "Linxuan 8" sentyabrda pishadi va yumshoqurug‘larga ega; "Lintong 14" oktyabrgacha pishib etiladi. Ko‘p uchraydigan anor navlaridan biriQingpiruanzi Sichuan provinsiyasidan bo‘lib, avgust oyi oxirlarida pishadigan katta mevali, yumshoqurug‘li va pushti donlarga ega bo‘lgan nav xisoblanadi. Xitoyda navlar asosan uning hajmi, sharbatmiqdori, urug‘i yumshoqligi va pishish vaqtiga qarab tanlanadi.
Sovuqga chidamli navlar.
Turli xil navlarning sovuqga chidamliligi:
Anorlarning ko‘pi faqat -11°C gacha chidamli bo‘ladi. Ko‘pgina Amerika, O‘rta er dengizi va Hindnavlari -13°C dan -9°C gacha bo‘lgan haroratda zararlanadi, -18°C dan -19°C gacha bo‘lgan xaroratdatomirigacha zararlanadi. Turkmanistondagi tadqiqotlarga ko‘ra sovuqga ko‘proq chidamli bo‘lganMarkaziy Osiyo navlari -15°C dan -13°C gacha bo‘lgan haroratda yuqori qismlari va bir yilliknovdalar zararlandi, -17°C dan -16°C gacha bo‘lgan haroratda tana qismi sezilarli zarar ko‘rgan va-18°C dan -21°C gacha bo‘lgan haroratda daraxt butunlay zarar ko‘rgan. Texasdagi anor sinovlariningdastlabki natijalari "Kazaki" va "Sal" (Salavatskiy) AQShning 6 hududida (-20°C dan -18°C gacha)tirik qolishlari mumkinligini ko‘rsatib turibdi, bu esa ularni eng sovuqga chidamli anorlargaaylantiradi. “Texas Red” va “Plantation Red" ham eng ko‘p sovuqga chidamli nav bo‘lishi mumkin.Navlarda sovuqga chidamlilik bir muhim narsa bilan baxolanadi: qattiq urug‘li navlar yumshoqurug‘li navlarga qaraganda sovuqga chidamliroq bo‘ladi. Agar mevalar sharbat qilinadigan bo‘lsa, mevaurug‘ining qattiqligini hech qanday axamiyati yo‘q, ammo mevalar shundayligicha istemol qilinsa, bujuda katta ahamiyatga egadir.
Sovuqga chidamli navlar: (Papershelldan tashqari barchasi qattiq urug‘gaega).
A Guruh - Eng sovuqga chidamli navlar:“Kazake”, “Shevlan” va “Kaj-achik-anor”
B Guruh - O‘rtacha sovuqga chidamli navlar:“Salavatskiy”, “Surx-anor”, “Al-shirin-nar”, “Sakerdze”, “Bala Myursal”, “Nikitskiy ranni”, “EntekXabi Saveh” va “Kirmizi-kabux”.
C guruhi – Biroz sovuqga chidamli navlar:“Apsheronskiy krasnыy”, “Kara bala Myursal”, “Papershell”(yumshoq urug‘li), “Skerdze”, “KaraKalinskiy”
Sovuqqa sezgir navlar: „Vondeful“ va ko‘pchilik Amerika, Hindiston (Osiyo) va O‘rtaer dengizinavlari va barcha yumshoq urug‘li navlar kiradi. Bundan tashqari, yangi o‘sish boshlanganidan keyinyuzaga keladigan kechki bahorgi sovuqlar natijasida barcha anor navlari zararlanishi mumkin; 1 yoshlinovdaga qaranganda eski novdada kamroq zarar bo‘ladi. Kuzda barglar to‘kilishidan oldin to‘satdanbo‘ladigan erta muzlashlar va sovuqlar xam ba’zi zararlarga olib kelishi mumkin.
Qozoqi anor AQShning eng sovuq qishli hududlarida ekish uchun eng chidamli nav sanaladi. Bu nav asliO‘zbekistondan keltirilgan. Qozoqi yopiq gulkosaga ega. Bu xususiyat yorilishdan saqlaydi. Bu navAQShda 6-mintaqa (shamolli joylardan tashqari) -18°C dan -20°C gacha bo‘lgan haroratda o‘sishini taminlaydi.