Annotatsiya. «O’zbekiston tarixi» bo’yicha tayyorlagan ma’ruza matnlari fanning barcha ma’lumotlarini o’z ichiga qamrab olgan. O’quvchilarning tarix sohasidagi bilimlarini shakillantirishga qaratilgan

Madaniy-marifiy qadryatlar taqdiri. O’zbek xalqi mintaqadagi boshqa xalqlarga xos

muruvat va mehribonlik, xayrehson fazilatlarini maktab va ma'rifatga nisbatan keng amalga oshirgan. Sovet hokimiyati buning moddiy asoslarini, jumladan, vaqt mulklari, daromadlarini o’zlashtirishga harakat qildi, ma'rifatparvar mulkdorlarning sa'yharakatlari davom etishiga yo'1 qo’ymadi. Muno-fiqlik bilan inqilobiy kampaniyalar o’tkazildi, shiorlar tashviqot qilindi. Madrasalar yopildi, an'anaviy mak-tablarga dushmanlik tazyiqi o’tkazildi.

Ko’pchilik milliy kadrlar, ziyolilar, jamoatchilik jiddiy qarshilik ko’rsatdilar. Vaqflarni yo’q qilmay, islohot o’tkazish, ulardan kelgan daromadlarni maktab-ma'rifat uchun ishlatish yo’liga o’tildi. Maorif idoralarida vaqf boshqarmalari tashkil etildi.

1922-yilda Xorazm respublikasida 328 ming tanob vaqf ekin yerlari bo’lgan. Buxoro respublikasida 1924-yil boshlarida vaqf boshqarmasiga 248 ming tanob yer, 1500 ga yaqin do’konlar va saroylar, 200 ga yaqin uylar, bozorlar, hammomlar, tegirmonlar qaragan. O’zbekis-tonda 1924—1925-yillarda vaqf mablag’lari bilan 150 taga yaqin maktablar, internatlar va boshqa ta'lim-tar-biya muassasalari ta'minlangan.

Aholi to’lab turgan mablag’lar hisobidan 1923-yilda, masalan, Farg’ona viloyatida 310 sinfning xarajati qop-langan, ularda 10,5 ming bola o’qigan.

Buxoro respublikasi hukumati qizil armiya vayron qilgan, zarar yetkazgan Minorai kalonni, masjidlar, boshqa obidalarni ta'mirlashga kirishdi. Shuningdek, 1924-yilda 48 ta maktab, 5 ta klub, 10 ta qizil choyxo-nani byudjet mablag’laridan ta'minladi. 20 ta talabaga stipendiya tayinlandi. Qishloq muallimlarining maoshi aniq ko’rsatilib, to’lab turildi. Tijoratchilar ham maktab va maorifga moddiy ko’maklashdilar.

O’zbekiston hududida 1917—1924-yillarda maorif, madaniyat va ma'naviyatda murakkab jarayonlar kechishi bilan bir qatorda, xalq ommasi maktab, ma'rifat va o’z milliy an'analari uchun qattiq kurash olib bordi.

Savol va topshiriqlar

1. 1917— 1924-yillarda O’zbekiston hududida milliy maktab-maorifning ahamiyati, joriy qilish yo’llari qanday edi? Bu sohada fidoyilik ko’rsatgan arboblar xizmati nimalardan iborat bo’ldi?

2. Madaniyat va san'atda kechgan jarayonlar, ularning xususiyatlarini ochib bering.

3. Mutaxassislar yetishtirish muammolariga yondashuv, ulaming mohiyati to'g'risida o’z fikringizni bildiring.

4. Milliy-madaniy qadriyatlar va ziyolilarga qilingan inqilobiy, qizil imperiyachilik tazyiqning salbiy, halokatli tomonlarini nimalarda ko’rasiz?

MAVZU : MILLIY-HUDUDIY CHEGARALASH VA O’ZBEKISTON SSRNING TUZILiSHI