Aniq-tabiiy fanlar va jismoniy madaniyat fakulteti tabiiy fanlar kafedrasi

5-MAVZU. KICH1K BIZNES VA TADBIRKORLIK FAOLIYATINI REJALASHTIRISH


Reja:

1. 
   Biznes reja, uning ahamiyati, mohiyati va mazmuni
   
2. 
   Yangi korxonani boshqarish
   
3. 
   Kichik korxonalar faoliyatini iqtisodiy tahlil qilish asoslari
   

1. 
   Biznes reja, uning ahamiyati, mohiyati va mazmuni
   

Bozor iqtisodiyotida kichik biznesni rivojlantirishni samarali rejalashtirmasa undan barqaror muvaffaqiyatga erishib bo ‘lmaydi. Sobiq sho‘rolar davrida rejalashtirish tubdan markazlashtirilgan bo‘lib, korxonalar zimmasiga yuqorida belgilangan topshiriq rejalarini bajarish yuklatilgan edi. Bugungi kunda davlat tomonidan qat’iy belgilangan rejalar mavjud emas, Rejalashtirish mulkdom ing yoki xo‘jalik faoliyati yo'nalishidagi turli korxonalar tomonidan biznes ko‘rinishida amalga oshinlmoqda. Rejalashtirish - korxona yoki tashkilotning o ‘z tadbirkorlik faoliyatiga obyektiv baho berishdir. Kichik biznes va tadbirkorlik korxonalari o ‘z faoliyatini yuritishda m ahsulot yetishtirish va unga kctgan sarf-xarajatlarning hisobini olib borish, ishni tashkil etish, bozor ehtiyojlariga mos mahsulotlami sotish, ishlab chiqarish faoliyatini kcngaytirish uchun investitsiya m ablag'laridan samarali foydalanishni rejalashtirish orqali amalga oshiriladi.

Rejalashtirish maqsadi: mavjud ishlab chiqarish quvvatlari, raqobatli afzalliklardan maksimal foydalanish, turli xato va kamchiliklam ing oldini olish, iqtisodiyotda yangi tcndcnsiyalami kuzatish va ulardan ishlab chiqarish faoiiyatida foydalanish, korxona faoliyatining kuchsiz tomonlarini aniqlash va bartaraf qilish hamda asoslanmagan xavf-xatami oldini olishdan iborat. Bozor iqtisodiyoti - rejalashtirishni ham bashorat qiiishni, ham inkor etmavdi. Bunda kelgusidagi ekstropolisiya, mantiqiy tahlil, iqtisodiy-matematik usullar, cksport baholash usulidan foydalanib bashoratlash va rejalashtirishni mutaxassislar yordamida belgilab olinadi.
Rejalashtirishning haqiqiy holati ilmiy va amaliy tahlil olib borilib asoslanmasa, oddiy rasmiyatchiiikka aylanib, asoslanmagan xarakterga ega boladi, ishlab chiqarishning kelgusidagi rivoji izdan chiqadi, korxona moliyaviy qiyinchiiiklarga duch kelib. iqtisodiy barqarorlikni yo'qotadi, Shuning oldini olish maqsadida rejani ishiab chiqishdan oldin, mahsulot ishiab chiqarishga zarur b o ‘lgan ehtiyojlar bo'yicha iqtisodiy tahlil o‘tkaziladi. Bozor iqtisodiyotiga o‘tish davrida kichik biznes korxonalarini boshqarishda rejalar mustaqil ravishda ishiab chiqiladi va rejalashtirish orqali quyidagi vazifaiar hal etiladi:
korxonalar ichida iqtisodiy munosabatlami chuqur isloh qilish asosida xususiy m ulkchilikni shakllantirish;
ishlab chiqarish vositalari, mehnat resurslari, moliya, moddiy-texnika resurslaridan oqilona foydalanishda shaxsiy javobgarlik va manfaatdorlikni oshirishni ta’minlash;
mahsulotni sotish bo'yicha korxonalar bilan tuzilgan shartnomalam ing bajarilishini ta ’minlash;
korxonada ishiab chiqarish munosabatlarini shakillantirish, innovatsion texnologiyalardan, fan, texnika va ilg‘orlar tajribalami amaliyotga qoilash, xorijiy davlatlaming investitsiya m ablag‘larini ishiab chiqarishga keng joriy etish orqali eksportbop tovar mahsulotlari yetishtirishni ta’minlashni rejalashtirishdan iborat.
Rejalashtirish jarayoni bir necha bosqichlami:
mavjud holat haqidagi m a’lumotlami muntazam yigib borish, umumlashtirish va baholash;
maqsadlami shakllantirish;
maqsadga erishish uchun zarur bo’lgan tadbirlami tahlil qilish va baholash; maqsadga erishish darajasini o’lchash haqida qabul qilingan qarorlar;
rejalami bajarishga tayyorgarlik ko‘rish;
rejani bajarish;
rejalashtirishning keyingi jarayonlari uchun to ‘gri qarorlar qabul qilish, natijalami tekshirishlami o ‘z ichiga oladi.
Agrar tarmoqda kichik biznes va tadbirkorlik korxonalari faoliyatini operativ, yillik (joriy) va strategik rejalar orqali rejalashtirish amalga oshiriladi. Operativ rejalar oylik, kvartallik bo'lib, yillik rejalar muddati bir yil bo‘lib, unga biznes rejalami kiritish mumkin. Joriy rejalashtirish strategik rejalam i bajarish va biznesni boshqarish uchun tuziladi. Strategik rejalar uzoq yillarga m oljallangan rejalardir. Tovar ishiab chiqarish natijalarini bir necha yil oldin baholash m umkin b o ig an xatti-harakatlarini kiritish mumkin. Strategik rejani tuzatayotganda kichik biznesning istiqboldagi rivojlanishi yo'nalishlari belgilab olinadi. Strategik rejalashtirishda bashoratlashning bir necha usullaridan foydalaniladi.
1.Ekstrapolyasiya usuli - o ‘tgan yili olingan statistik m aium otlar k o ‘zdan kechirilib boriladi va ular orqali istiqbol bashoratlari belgilanadi.
2. Delji usuli - bir-biridan mustaqil bo‘lgan ekspertlar so'roviga asoslangan sifat usulidir.