Aniq-tabiiy fanlar va jismoniy madaniyat fakulteti tabiiy fanlar kafedrasi

2. Tadbirkorlik faoliyatida bozor segmentasiyasining mohiyati va ahamiyati
Marketingni boshqaruv tizim ida bozor segmentasiyasi m uhim aham iyatga ega va bozorda talabni o'rganish yoki m arketologlar atam asi bilan aytganda «iste’molchini tahlil etish» — bozorlar holatini tahlil etishdagi birinchi bosqich hisoblanadi. U uch tarkibiy qism ga bo'linadi: bozor segmentasiyasi; iste ’molchi talabi sabablarini o ‘rganish; qondirilmagan ehtiyojlarni aniqlash. Bozor segmentasiyasi talabni qondirishga tabaqalangan holda yondashuv , tovarlam ing turi, sifati va m iqdoriga ko‘ra har xil talab qo'yadigan iste’m olchilarni guruhlarga ajratishda turli m ezonlar qo'llashga asoslanadi, y a ’ni bozor bir jinsli hodisa tarzida emas, balki ayrim - ayrim segm entlar majmui tarzida, harbirsegm ent doirasida alohida o ‘ziga xos bir talab nam oyon bo‘ladigan hodisa tarzida olib qaraladi.
Bozorda xaridorlarning m a’lum bir tovarga talablari xilma xildir, har bir xaridorning o ‘z didi bor. Xaridorning talabi, xohishi, ehtiyoji, turm ush tarzi, tovar sotib olishdagi xulq-atvori haqidagi ma’lum otlar sam arali m arketing tadbirlari ishlab chiqish va am alga oshirish im koniyatlarini vujudga keltiradi. Ya’ni bozor segm entasiyasi xaridorlarning talabiga muvofiq tovarning taklif etilishi va tovarga talabning q at’iyligini ta ’minlaydi. Demak, xaridorlarning tovarlarni sotib olishdagi xulq-atvorlari, talabi va tovarlarga munosabatidagi xususiyatlariga qarab, guruhlarga ajratishni bozor segmentasiyasi deyiladi.
Segmentlarga ajratish m ezonlarini tanlash ko‘p jih atlard an tovar yoki xizm atning turiga, shuningdek korxona bozor faoliyatida hal qilm oqchi bo'lgan masalaga bog'liq. Sanoat tovarlari va keng iste’m ol tovarlari u ch u n tanlov m ezonlari b ir-b irid an ju d a keskin farq qiladi. Rejalashtirish ehtiyojlariga ju d a mos keladigan m aqbul m ezon tovarni bozorda joylashtirish m asalalariga u m um an to 'g 'ri kelmasligi m um kin. M abodo m uayyan m ezon xaridorlar o 'rtasid a paydo b o 'lg an farqlam i izohlab berishga im kon berm asa, unda boshqa mezonni kiritish va to bu farqlarni ravshan aniqlashga qadar tadqiqotlarni davom ettirish lozim. Bozorni seg m en tlash orqali, xo 'jalik yurituvchi subyekt quyidagi m aqsadlarni ko'zlaydi:
• iste’molchilami xohish va talabini maksimal ravishda hisobga olish;
• tovarni (xizm atni) va xo'jalik yurituvchi subyektni raqobatbardoshligini ta ’m inlash;
•xo'jalik yurituvchi subyekt xarajatlarini optim allashtirish;
•xo'jalik yurituvchi subyektning m arketing strategiyasi sam aradorligini oshirish;
• raqobatchilardan xolis bo'lgan segm entlarga yo'nalishi. Segmentlashning asosiy maqsadi bozordagi xatti-harakatlarni o 'rganib , ularning obrazini (modelini) va kelajakdagi ehtiyoj talablarini tasavvur qilishdan iborat.
Hozirgi raqobatda yutib chiqishning asosiy sharti yangi, yuqori sifatli tovar va kom pleks servis texnika xizm atlar hamda samarali sotish usullarini qo'llashdan iborat bo'lib qoldi. Ana shu talablar asosida m arketing tadqiqotlarining ustuvor turi iste’m olchilarni o'rganish va bozorni segmentlashdan boshlanadi, chunki bozor bir xil subyektlardan tashkil topgan emas.