Aning kelib chiqishi ba tarixi

3


₂ 4
₇ 6


_{1 5}
^6-7
Reflektorlik faoliyatini anatomik fiziologik mexanizmi: Analizatorning sxemasi. (1,2,3) Reflektorlik faoliyati. (1,2,3,4,5) va reflektorlik aylanasi (1,2,3,4,5,6,7). 1- retseptor, 2-afferent nerv yo‘li, 3-markaziy bug‘in, 4- efferent nerv, 5-effektor, 6-7- qaytish kanali.


Nerv tizimi oshirilgan bo‘lib, ular tomonidan turli sxemalar ishlab chiqilgan. Jumladan, Bernshteyn bo‘yicha reflektor aylanasi quyidagi ko‘rinishga ega.
_{Qayta shifrlash}

Regulyator


Dastur
Solishti- ruvchi asbob

Vazifani beruvchi asbob

Effektor
Retseptor

_{Ob’ektning ishchi}
Bernshteyn bo‘yicha reflektor aylanasining

Psixikaning fiziologik asoslarini ochish muammolariga hayotining ko‘p yillarini bag‘ishlagan rus fiziologi P.K.Anoxin(1898-1974) qaytarma afferentatsiya tizimlarini aniqladi, natijada harakat akseptori deb nomlangan harakatini rejalashtiruvchi va idora etuvchi o‘ziga xos funksional organlarga ajratildi.
Fanda ilmiy soha sifatida frenologiyaning asoschisi F.Gall XIX asrning boshlarida odamning turli qobiliyatlari, hatto kalla suyagining yuza qavatdagi turli nerv to‘qimalari uchrab turadigan joyning kuchliroq rivojlanishi bilan bog‘liq deb isbot qilishga harakat qilgan. Alohida psixik funksiyalarning bosh miyasini ma’lum bir qismlariga tegishli ekanini, uning lokal (joylashish) jarohatlanganligida kuzatishgan. Shu yo‘l bilan chap yarim sharining uchinchi peshona burilishida nutq artikulyatsiyasini (talaffuzini) amalga oshiradigan Broka markazi (uni aniqlagan fransuz anatomi P.Broka nomi bilan atalgan) so‘ngra esa o‘sha chap yarim sharining yuqori chakka burmasining orqa qismida “nutqni tushunishini idora qiladigan” Vernike markazi (uni ochgan nemis psixiatri K.Vernike nomi bilan atalgan) ajratilgan.
Mashhur neyropsixolog A.R.Luriyaning fikricha, aynan shuning uchun miyaning cheklangan sohalaridagi psixik funksiyalarni “lokalizatsiyalash” vazifasi “ushbu funksional tizimni amalga oshiradigan birgalikda ishlovchi miya zonalarining o‘sha tizimini tahlili, boshqacha qilib aytganda qanday qilib funksional tizim bosh miya apparatlari bo‘ylab, tegishli tizimlar bo‘ylab, joylashganligini tahlili” vazifasi bilan almashtirilishi lozim.
Inson miyasining funksional tuzilishini A.R.Luriya 3 ta blokka ajratadi: 1-blok – energetik blok, u miya po‘stloq qismining normal ishlash tonusini ta’minlaydi. Miya po‘stining yuqoridagi qismida joylashgan. 2-blok – axborotlarni qabul qilish, qayta ishlash va saqlash bloki (ikkala yarim sharlarning orqa qismiga tepa chakka va ensa qismlariga joylashgan). 3-blok – faoliyatni dasturlashtirish, boshqarish va nazorat qilishni ta’minlaydi (peshona qismida joylashgan).
Hozirgi bosqichda psixofizyologiya yangi istiqbollarni ochadi, ayniqsa, bu stressning psixofiziologiyasi, differentsial psixofiziologiya, kasbiy faoliyatning psixofiziologiyasi va boshqalar. Bularning barchasi psixologiyani, uning gumanitar tarkibiy qismini va tabiiy ilmni, birinchi navbatda, biologiya bilan, zamonaviy jihatlarining butun kengligida yaqinlashish tendentsiyasini kuchaytiradigan haqiqiy material to'planganligini ko'rsatadi. Biroq, bu narsa faqat haqiqiy ma'lumotlarning to'planishiga ishora qiladi degani emas. Shveytsariya psixologi, psixiatr, analitik psixologiyaning asoschisi, Z.Freydning 3- izdoshi Karl Gustav Jung (1875-1961), "Biolog nafaqat u, balki fiziolog ham psixologga qo'l berib, noma'lum tog'ning turli burchaklaridan qazishni boshlagan tunnelda uchrashadigan kun kelishi mumkin", deb ta'kidladi.