Andijon mashinasozlik instituti transport va logistika fakulteti xayot faoliyati xavfsizligi yo’nalishi 283-guruh talabasi Mamatyakubova irodaxonning mashina va mexanizmlar xavfsizligi fanidan

Azbestdan tayyorlangan shiferlar 400oS da o’zining xususiyatini yuqota-boshlaydi va 600oS dan oshganda parchalanib otilib ketaboshlaydi. Temirbeton ustunlarining o’tga chidamliligi ularga qo’yiladigan yuklarning markaziy o’qidan qanchalik uzoq yoki yaqinligiga ham bog’liq bo’ladi. CHunki ustunga qo’yilgan yuk markazidan uzoq joylashgan bo’lsa, uning o’tga chidamlilik darajasi ustunning siqilishga ishlaydigan armaturasining himoya qobug’iga bog’liq bo’ladi, ya’ni issiqlik ta’sirida betonning mo’rtlashishi va bosib turgan yuk ta’sirida siqilishi natijasida armatura sirtidagi beton qobiqda mikro portlashlar sodir bo’ladi va sirti ochilgan armaturalar yuqori harorat ta’sirida tezda yumshab, o’zining mustahkamlik xususiyatini yuqotadi. Granit maydalaridan tayyorlangan betonda quyilgan ustunlarni o’tga chidamlilik darajasi ohaktosh maydalaridan tayyorlangan beton ustunnikiga nisbatan 20% kam ekanligi ilmiy asoslangan. Buni granitning tarkibiga kiruvchi kvarsning 573oS dayoq parchalanishi va ohaktoshni esa 800oS dan keyin emirilishi bilan izohlash mumkin. Devorlarni o’tga chidamliligi ularning qalinligi va ularga qo’yilgan yukning vazn miqdoriga bog’liq bo’ladi, ya’ni qalinligini kamayishi va yukning ko’payishi o’tga chidamlilik darajasini pasayishiga va aksincha bo’lganda ko’payishiga olib keladi. Bino va inshootlardagi qavatlar soni ko’paygan sari, ularning devorlariga tushadigan yukning miqdori ham ortib boradi. SHuning uchun ulardagi yuk ko’taruvchi ko’ndalang devorlarning o’tga chidamliligini minimal miqdorini ta’minlash maqsadida, devor qalinligini qavatlar soniga mos ravishda qabul qilinadi, ya’ni 5-9 qavatli jamoa va fuqaro binolarida -120 mm, 12 qavatli bo’lganda-140 mm, 16 qavatgacha bo’lsa -160 mm va qavatlar soni undan oshiq bo’lganda-180 mm

Azbestdan tayyorlangan shiferlar 400oS da o’zining xususiyatini yuqota-boshlaydi va 600oS dan oshganda parchalanib otilib ketaboshlaydi. Temirbeton ustunlarining o’tga chidamliligi ularga qo’yiladigan yuklarning markaziy o’qidan qanchalik uzoq yoki yaqinligiga ham bog’liq bo’ladi. CHunki ustunga qo’yilgan yuk markazidan uzoq joylashgan bo’lsa, uning o’tga chidamlilik darajasi ustunning siqilishga ishlaydigan armaturasining himoya qobug’iga bog’liq bo’ladi, ya’ni issiqlik ta’sirida betonning mo’rtlashishi va bosib turgan yuk ta’sirida siqilishi natijasida armatura sirtidagi beton qobiqda mikro portlashlar sodir bo’ladi va sirti ochilgan armaturalar yuqori harorat ta’sirida tezda yumshab, o’zining mustahkamlik xususiyatini yuqotadi. Granit maydalaridan tayyorlangan betonda quyilgan ustunlarni o’tga chidamlilik darajasi ohaktosh maydalaridan tayyorlangan beton ustunnikiga nisbatan 20% kam ekanligi ilmiy asoslangan. Buni granitning tarkibiga kiruvchi kvarsning 573oS dayoq parchalanishi va ohaktoshni esa 800oS dan keyin emirilishi bilan izohlash mumkin. Devorlarni o’tga chidamliligi ularning qalinligi va ularga qo’yilgan yukning vazn miqdoriga bog’liq bo’ladi, ya’ni qalinligini kamayishi va yukning ko’payishi o’tga chidamlilik darajasini pasayishiga va aksincha bo’lganda ko’payishiga olib keladi. Bino va inshootlardagi qavatlar soni ko’paygan sari, ularning devorlariga tushadigan yukning miqdori ham ortib boradi. SHuning uchun ulardagi yuk ko’taruvchi ko’ndalang devorlarning o’tga chidamliligini minimal miqdorini ta’minlash maqsadida, devor qalinligini qavatlar soniga mos ravishda qabul qilinadi, ya’ni 5-9 qavatli jamoa va fuqaro binolarida -120 mm, 12 qavatli bo’lganda-140 mm, 16 qavatgacha bo’lsa -160 mm va qavatlar soni undan oshiq bo’lganda-180 mm