Andijon mashinasozlik instituti texnologik jarayonlar boshqaruvi va kompyuter tizimlari fakulteti

Kurs ishini bajarish uchun boshlang‘ich ma’lumotlar
Liniya kuchlanishi 380 V (faza─220 V) boʻlgan oʻzgaruvchan tok tarmog‘idan kuchlanish olib ishlaydigan boshqariluvchi toʻg‘rilagich oʻzgarmas tok dvigateli uchun ishlaydi. Tarmoq kuchlanishining pasayish ehtimoli 10 % ni tashkil etadi. Toʻg‘rilagich yuklamadagi kuchlanishini (1,0─0,1)U_yu diapazonida rostlashni ta’minlaydi va yuklama toki 0,15I_yu gacha pasayganda ham uzluksiz toklar rejimida ishlayveradi.
1. Toʻg‘rilash sxemasi ─ uch fazali, koʻprikli, simmetrik;
2. Dvigatel tipi─3 fazali 4A80A2UZ;
3. Elektrodvigatelning nominal quvvati ─P_n= 1,5kVt;
4. Elektrodvigatelning nominal kuchlanishi ─U_n= 380 V;
5. Elektrodvigatelning nominal toki ─I_n= 34 A;
6. Elektrodvigatelning nominal aylanish chastotasi ─N_n= 3000 ayl/min;

1-rasm. Toʻg‘rilagichning hisoblangan sxemasi

1. 
   Oʻzgartgichni sovutish shartlari
   

Yarim oʻtkazgich qurilmasi tarkibining harorati uning strukturasida sochilib tarqaladigan quvvat, qurilma tuzilishidagi elementlarining issiqlikka qarshiliklari va uni sovutish shartlari bilan belgilanadi.
Qoʻllanilishda iqtisodiy samaradorliligi yuqori boʻlganligi sababli havo bilan sovutish eng koʻp tarqalgan. Tabiiy sovutish oʻzgartgich qurilmasining ish jarayonida ishonchlilikni oshiradi va yuklama toklari I_yu=800…1000 A gacha boʻlgan qiymatlarida qoʻllash mumkin boʻladi.
Katta miqdordagi yuklamalarda yarim oʻtkazgich qurilmalarining yuklanish darajasini orttirish uchun va ularning oʻzgartgich qurilmasini ish jarayonida parallelь ulanib qolishining oldini olish uchun havo bilan sun’iy (majburiy) sovutishni qoʻllash lozim. Tabiiy sovutish jarayonida muhitning tezligi V_S=0 m/s havo bilan, majburiy sovutishda esa V_S=6 m/s havo bilan sovutish maqsadga muvofiqdir. Tezlik yanada yuqori boʻlgan holatida, yarim oʻtkazgich qurilmalarining yuklanish darajasi unchalik ortmaydi, sovutish qurilmasi dvigatelining quvvati esa sezilarli ortib ketadi.
Sovutish muhitining harorati T_m iqlim zonasi va oʻzgartgichning ishlash shartlari bilan aniqlanadi. Loyihalash ishlarida uni T_m=25…40 °Cqiymatlarda olish mumkin.
Yarim oʻtkazgich qurilmalarini tanlashda ularning ma’lumotnomalarda keltirilgan ruxsat etilgan maksimal toklari boʻyicha tanlash va ularni qoʻllashga imkoniyat boʻlishi uchun ish jarayonida barcha rejimlarini doimiy ishchi toklari keltirilishi zarur. Buning uchun qurilmaning issiqlik rejimiga oʻtib boʻladigan vaqti oralig‘i ─ oʻzgartgichning hisoblangan intervali t_h ichidagi yuklama grafigidan foydalaniladi. Tabiiy sovutishda t_h=2000 s deb qabul qilish mumkin, majburiy sovutishda muhit, tezligi V_C=6 m/s boʻlgan havoda t_h=1000 s, tezligi V_C=2 m/s boʻlgan havoda yoki majburiy suv bilan sovutishda t_h=600 s deb qabul qilish mumkin.
Grafigi boʻlmasa, hisoblar uchun I_d = I_dyu nominal yuklama tokini qabul qilish mumkin. I_d=I_dyu=25 A << I_dyu=800…1000 A shartlaridan kelib chiqib, berilgan toʻg‘rilagich uchun havo bilan tabiiy sovutishni tanlaymiz.