Andijon mashinasozlik instituti “sanoat ishlab chiqarishni tashkil etish” kafedrasi

Me’yordagi xarajatlardan chetga chiqish
Me’yordagi xarajatlardan chetga chiqish - bu byudjetda ko’zda tutilgan yoki me’yordagi xarajatlar bilan xaqiqatdagi xarajatlar o’rtasidagi farqdir.
Me’yordan chetga chiqishlarni taxlil qilish tannarxni kalьkulyatsiya qilishning me’yoriy usulining muhim xususiyatidir.
Materiallar bo’yicha chetga chiqishlar.
Materiallardan foydalanish xarajatlari darajasiga asosan ikki omil ta’sir ko’rsatadi:
a) Materiallar bahosi
b) Materiallar miqdori
Materiallar bahosidagi chetga chiqishlar.
Bu chetga chiqish xaqiqiy foyda darajasini kutilgan foyda summasidan asosiy materiallarning xaqiqiy bahosini uning me’eriy bahosidan farq qilishi hisobiga o’zgarishini o’rganish uchun hisoblanadi. Materiallar bahosidagi chetga chiqish materiallar birligining me’yoriy va xaqiqiy baholari o’rtasidagi farq summasini sotib olingan materiallar miqdoriga ko’paytirib topiladi.
Materiallardan foydalanish darajasi bo’yicha chetga chiqishlar.
Bu chetga chiqishning maqsadi- xaqiqatda sarf qilingan materiallar hajmi bilan ishlab chiqarishni amalga oshirish uchun byudjetda mo’ljallangan materiallar o’rtasida yuzaga kelgan farqni foydani o’zgarishiga ta’sirini aniqlashdan iborat.
Materiallardan foydalanishdagi chetga chiqish summasi xaqiqatdagi mahsulot miqdoriga sarf bo’lgan materiallarning me’yoriy qiymati bilan xaqiqatda sarflangan material miqdorini ularning me’yoriy bahosiga ko’paytirilgan summasi o’rtasidagi farqqa teng.
Sotib olingan va foydalanilgan materiallar miqdori.
Hamma vaqt ham sotib olingan materiallar miqdori ishlab chiqarishda foydalanilgan materiallar miqdoriga teng bo’lmaydi. Agar shunday holat yuz bersa zahiralar darajasidagi farq foydaga o’z ta’sirini ko’rsatadi. Ta’sir darajasi esa zahiralarni baholash usuliga bog’lik .Zahiralar quyidagicha boholanishi mumkin:
a) materiallarni me’yoriy baholaridan foydalangan holda yoki
b) hakikiy baholar asosida ( FIFO, AVECO , vhk usullarni qo’llab).

Materiallar bo’yicha chetga chiqishlarni zanjirli bog’lanish usuliga asosan hisob-lab chiqish :

a) Xaqiqiy mikdor * xaqiqiy baho  haqikiy material sarfi
b) Xaqiqiy miqdor * me’yoriy baho  R1
v) Me’yoriy mikdor * me’yoriy baho  me’yoriy sarf

Bunda a-b  baho bo’yicha chetga chiqish

b-v  miqdor bo’yicha chetga chiqish
a-v  umumiy chetga chiqish