Andijon mashinasozlik instituti «materialshunoslik va yangi matеriallar tеxnologiyasi» kafedrasi «materialshunoslik»

11-rasm; Metall va qotishmalarning kritik nuqtalarini aniqlash
qurilmasining sxemasi.
1-elektropech; 2- tigel'; 3-termopara; 4- suyuk metall yokiqotishma;
5 - galvanometr.aralashmalariga alhida - alohida termogramma chiziladi.
1) 100% Pb - suyuqlanish harorati 237°C:
2) 100% Sb -suyuqlanish harorati 631°C:
3) 95% Pb va 5% Sb -suyuqlanish harorati 300°C:
4) 87 % Pb va 13 % Sb - suyuqlanish harorati 246°C:
5) 60 % Pb va 40 % Sb - suyuqlanish harorati 365°C :
6) 20 % Pb va 80 % Sb -suyuqlanish harorati 540°C .
3. Har bir bo’g’in o’ziga tegishli termogrammani chizadi.
Buning uchun berilgan qotishmalar alohida -alohida likvidus chizig’idan 50-100°C yuqori haroratgacha qizdirilib suyuqlantiriladi. Eritmani oksidlanishdan saqlash uchun uning yuzasiga yog’och – ko’mir kukuni sepiladi va vaqti -vaqti bilan chinni yoki grafit tayoqchasi bilan aralashtirib turiladi. Eritmaning haroratini aniqlash uchun unga kvarts yoki olovbardosh gilofga joylangan termopara tushiriladi. Eritmaning haroratini o’lchashda pech' o’chirilgandan keyin tigelning qopqog’i ochilmaydi. Sovish jarayonida eritmaning harorati har 10 soniya davomida o’lchanib,olingan natijalar mahsus jadvalga yozib boriladi (`3-jadval). Ish davomida bir talaba sekundomer yordamida vaqtni yozib borsa, ikkinchisi galvanometr yoki millivoltmetrdan xaroratni 3-jadvalga kuchirib turdi. Uchinchisi eritmani kristallanishini kuzatib turadi. Olingan ma'lumolarga ko’ra koordinatalar bo’yicha harorat, vaqt, sovish egri chiziqlari chiziladi. Berilgan sovish egri chiziqlarning yiq’indisidan esa umumiy Rb-Sb holat diagrammasi tuziladi (2.2-rasm).