Андижон машинасозлик институти электротехника, электромеханика ва

Ҳаволи ўчиргичларнинг афзаллиги нимада? 

Вакуумли ли ўчиргичларнинг камчилиги нимада? 

Ҳаволи ўчиргичларнинг камчилигини айтинг. 

Электр магнит ўчиргичларда ѐй сўндириш 
қандай амалга оширилади? 

Юклама ўчиргичлари қаергарга ўрнатилади ва 
нима учун? 
НАЗОРАТ 
САВОЛЛАРИ: 

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Маъруза-7. (2соат). 
• ЮҚОРИ КУЧЛАНИШЛИ 
АЖРАТГИЧЛАР, УЗГИЧЛАР ВА 
ҚИСҚА ТУТАШТИРГИЧЛАР.  
•
7.1. Юқори кучланишли ажратгич,узгич ва 
қисқа туташтиргичнинг турлари ва 
тузилмалари. 
• 7.2.Ажратгичларнинг юритмалари. 
•
7.3. Узгичлар ва қисқа туташтиргичларнинг 
курсатмалари,турлари ва тузилишлари.
•
7.4.Паст кучланишли 
аппаратлар.Рубилниклар,автоматлар,магнит
ишга туширгичлар,контакторлар ва 
саклагичларни курсатмалапри,турлари ва 
тузилишлари. 
РЕЖА: 
•
Юқори кучланишли узатгичлар ва қисқа 
туташтиргичлар, кўрсатмалари, турлари ва 
тузилишлари, танланиши, юритмалари.
Таянч сўз 
ва 
иборалар 

---

7.1. Юқори кучланишли ажратгич, узатгич ва қисқа туташтиргичнинг турлари ва 
тузилмалари.
 
 
 
 
Ажраткич хавфсизликни таъминлаш мақсадида узилган ҳолатда контактлари 
орасида изоляция оралиғига эга бўлади. 
Таъмир ишлари пайтида таъмир учун чиқарилган жиҳознинг ток ўтказувчиси ва 
кучланиш остида қолган ток ўтказувчи қисмлар орасидаги ажратгич томонидан 
кўринадиган узилиш ҳосил қилинади. 
Ажраткичлар ѐрдамида юклама токларини узиш мумкин эмас, чунки ажраткичларнинг 
контактли тизими ѐй сўндирувчи қурилмага эга эмас, шунинг учун юклама токларини 
нотўғри узиш ҳолларида турғун ѐй ҳосил бўлиб, бу ҳол фазалараро қ.т. га ва ишлаѐтган 
шахснинг бахтсиз ҳодисага учрашига олиб келиши мумкин. Ажраткични ишлатишдан 
олдин занжир ўчиргич ѐрдамида узилган бўлиши керак. 
Бироқ электр тизилмаларнинг схемаларини соддалаштириш учун қуйидаги 
операцияларни бажаришда ажраткичларни ишлатиш рухсат этилади. 
электр тармоғида ерга туташиш бўлмаса, трансформаторларнинг нейтрали ва ѐй 
сўндирувчи ғалтакларини узиш ва улаш; 
шиналарнинг заряд токини ва ҳамма кучланишлардаги асбоб–ускуналарни 
(конденсаторларнинг батареяларидан ташқари) узиш ва улаш; 
10 кВ ва ундан кичик кучланишдаги 15А гача бўлган юклама токини очиқ жойга 
ўрнатилган уч қутбли ажраткич билан узиш ва улаш; 
агар 
ажраткич 
паст 
Омли 
параллел 
занжир 
(шина 
улагич 
ѐки 
айланиб ўтувчи ўчиргич билан ишончли шунтланган бўлса, у билан операцияларни 
бажаришга рухсат этилади); 
ажраткич 
ва 
узгичлар 
ѐрдамида 
куч 
трансформаторларининг 
кичик 
магнитловчи 
токини, 
ҳамда 
ҳаво 
ва 
кабель 
линияларининг 
зарядловчи токини узиш ва улаш мумкин. 
Ажраткичлар электр тизилмаларнинг схемаларида муҳим роль ўйнайди, уларнинг 
ишончли ишлашига қараб бутун электр тизилма ҳам ишончли ишлайди, шу сабабли уларга 
қуйидаги талаблар қўйилади: 
ҳавода кўринадиган узилиш ҳосил қилиши, бу ҳолнинг электр мустаҳкамлиги 
максимал импульс кучланишига мос келиши керак; 
қ.т. токлари оқиб ўтганида электродинамик ва термик турғун бўлиши; 
ўз–ўзидан узилиб (ўчиб) қолмаслиги; 
энг ноқулай иш шароитларида (яхлаш, 
қор, шамол ва шу кабилар) аниқ узиш ва улаш 
имконини бериши лозим. 
Ажраткичлар қутбларининг сонига қараб 
бир ва уч қутбли, тизилма турига қараб–ички ва 
ташқи 
тизилмалар 
учун, 
конструкцияси 
бўйича–кесувчи 
айланма, 
ғилдировчи 
пантографик ва осма типларда бўлади. 
Ўрнатилиш усулига қараб пичоқлар вертикал ва 
горизонтал жойлашган ажраткичларга бўлинади.