Андижон машинасозлик институти электротехника, электромеханика ва

S U
В
I
В
(U
В
U
С
) U
С
I
В
(U
В
U
С
)I
В
U
С
I
В
, (2-13) 
бу ерда: (U
В
 
U
С
)I
В
 
S
T
магнит йўли билан бирламчи чулғамдан иккиламчисига 
узатилувчи т р а н с ф о р м а т о р л и қ у в в а т; U
С
I
В
 S
э
трансформациясиз, галваник 
алоқа туфайли бирламчи чулғамдан иккиламчисига узатилувчи э л е к т р қ у в в а т. 
Бу қувват умумий чулғамни юкламайди, чунки ток I
В
кетма-кет чулғамдан ОС 
чулғамга кирмай С қисқичга ўтади. 
Номинал режимда ўтиш қуввати трансформаторни номинал қуввати бўлади S
S
ном
, трансформаторли қувват эса типли қувват бўлади S S
тип.
. 
Магнит ўтказгични ўлчамлари ва, демак, уни массаси трансформаторли (типли), 
номинал қувватни бир қисми бўладиган, қувват билан белгиланади: 
.
.
.
.
1
1
)
(
k
t
BC
B
C
B
B
B
B
C
B
ном
тип
k
n
U
U
U
I
U
I
U
U
S
S
, (2-14) 
бу ерда: n
BC
U
B
U
C
трансформация коэффициенти; k
т.к.
афзаллик ѐки типли қувват 
коэффициенти. 
(2-14)-дан келиб 
чиқадики, қанчалик U
B
 
U
C
га яқин бўлса, k
т.к.
шунчалик 
кичик 
ва 
номинал 
қувватни 
кичикроқ қисмини типли 
қувват ташкил қилади. Бу дегани автотрансформаторнинг нархи, актив материаллар 
сарфи, энергия исрофлари оддий трансформаторга қараганда камроқ бўлади ва 
габаритларининг кичиклиги ҳисобига чегаравий қувватлари ҳам каттароқ бўлади. 
Автотрансформаторларни кучланишларни қуйидаги нисбатларида қўллаш 
мақсадга мувофиқ: 220 110; 330 150; 500 220; 750 330. 
Схемадан кўринадики, кетма-кет чулғамни қуввати: 
S
kk
(U
B
U
C
)I
B 
 S
тип.
; 
умумий чулғамни қуввати 
S
0
U
С
I
0
U
С
(I
С
I
В
) U
С
I
С
(1 1 n
ВС
) S
ном.
k
т.к.
S
тип.
. 
Ш.қ., яна бир марта: а в т о т р а н с ф о р м а т о р н и ч у л ғ а м л а р и в а
м а г н и т ў т к а з г и ч и т и п л и қ у в в а т г а ҳисобланади, уни баъзида ҳисобий 
қувват дейилади. В ва С қисқичларга қандай қувват келтирилса ҳам, кетма-кет ва умумий 
чулғамларни S
тип.
қувватдан каттароғи билан юклаш мумкин эмас. Бу хулоса 
автотрансформаторларни комбинацияланган режимларини кўриб чиқишда айниқса 
муҳим. Бундай режимлар автотрансформаторли чулғамлар билан фақат магнит йўли 
билан боғланган учинчи чулғам мавжудлигида ҳосил бўлади (расм 24). 
Автотрансформаторни учинчи чулғами (ПК чулғами) юкламани таъминлаш, актив 
ва реактив қувват манбааларини улаш (генераторлар ва синхрон компенсаторлар), баъзи 
холларда эса фақат учинчи гармоникаларни токларини компенсациялаш учун хизмат 
қилади. ПК чулғам қуввати S
ПК
S
тип.
-дан катта бўлиши мумкин эмас, акс холда 
автотрансформаторни ўлчамлари шу чулғам қуввати билан белгиланиб қолади. 
Бир 
фазали 
трансформатор 
учун 
қилинган 
хулосалар уч фазали учун ҳам хақиқий (расм 26). ЮК ва 
ЎК чулғамлар нол нуқтаси чиқарилган юлдузга уланади. 
ПК чулғамлар уч бурчакка уланади. 
Автотрансформаторни хусусиятларига ЮК ва ЎК 
чулғамлар учун умумий нейтрални заминлашни зарурлиги. 
Агар эффектив заминланган нейтралли тизимда нейтрали 
заминланмаган пасайтирувчи трансформатор уланса, ЎК 
тармоғида битта фаза ерга уланиб қолса, бу фазани кетма-
МУАММО: Автотрансформаторларни улаш схемаларини 
хусусиятлари 
кандай? 
Автотрансформаторни 
афзаллик 
коэффициенти кандай топилади? 
Муаммо ечимини маърузани диккат билан куриб чикиб 
топасиз. 

---

кет чулғамига (U