ANDIJON MASHINASOZLIK INSTITUTI BO’LIM: SIRTQI YO’NALISH: TJICHAB TALABA: OBIDOVA K RAQAMLI BOSHQARITIZIMLARI MUSTAQIL ISH TAQDIMOTI Fieldbus - bu real vaqt rejimida taqsimlangan boshqaruv uchun ishlatiladigan sanoat kompyuter tarmoqlari oilasining nomi [1]. Fieldbus profillari Xalqaro elektrotexnika komissiyasi (IEC) tomonidan IEC 61784/61158 sifatida standartlashtirilgan. TASNIF Fieldbus - bu real vaqt rejimida taqsimlangan boshqaruv uchun sanoat tarmoq tizimi. Bu ishlab chiqarish zavodida asboblarni ulash usulidir. Fieldbus odatda zanjirli, yulduzcha, halqali, novdali va daraxt tarmog'i topologiyalariga ruxsat beruvchi tarmoq strukturasida ishlaydi. Ilgari kompyuterlar RS-232 (seriyali ulanishlar) yordamida ulangan bo'lib, ular orqali faqat ikkita qurilma aloqa o'rnatishi mumkin edi. Bu hozirda foydalanilayotgan 4–20 mA aloqa sxemasining ekvivalenti bo'ladi, bu har bir qurilmaning boshqaruvchi darajasida o'z aloqa nuqtasiga ega bo'lishini talab qiladi, fieldbus esa faqat bitta aloqa nuqtasini talab qiladigan joriy LAN tipidagi ulanishlarga ekvivalentdir. 1975-yilda IEEE 488 da tavsiflanganidek, dala avtobusining oldingi texnologiyasi HP-IB hisoblanadi. “U General Purpose Interface Bus (GPIB) nomi bilan tanildi va avtomatlashtirilgan va sanoat asboblarni boshqarish uchun amalda standartga aylandi” Bunday tizim murakkab matematik masalalarni yechishni ko‘p marotaba tezlashtiradi. Shuningdek, mahalliy tarmoqlar yor-damida murakkab texnologik jarayonlarni ham boshqarish mumkin yoki bir vaqtning o‘zida bir necha komp’yuter yordamida tadqiqot qurilmalarini ham boshqarish imkonini beradi. Bunday tizim murakkab matematik masalalarni yechishni ko‘p tomonidan tez aytilgan, suv resurslaridan yor-damida murakkab texnologik jarayonlarni ham boshqarish mumkin yoki bir yordam o‘zida bir necha komp’yuter yordam vositalarini ham olib boradi.
Office networks are not really suited for automation applications, as they lack the upper bounded transmission delay. ARCNET, which was conceived as early as 1975 for office connectivity uses a token mechanism and therefore found later uses in industry,
Bu Profibus uchun FMS yoki CANopen uchun SDO kabi boshqa sanoat aloqalarini standartlashtirishda ko'plab keyingi ishlanmalar uchun namuna bo'ldi. U hali ham mumkin bo'lgan dastur qatlami sifatida ishlatiladi, masalan. IEC 61850 standartlarida elektr ta'minotini avtomatlashtirish uchun.
Fieldbusda 4-20 mA o'rnatishga qaraganda talab qilinadigan kabel miqdori ancha past. Buning sababi shundaki, ko'plab qurilmalar 4-20 mA qurilmalarda bo'lgani kabi, har bir qurilma uchun maxsus kabellar to'plamini talab qilishdan ko'ra, bir xil kabellar to'plamini ko'p qirrali tarzda taqsimlaydi. Bundan tashqari, fieldbus tarmog'idagi har bir qurilmaga bir nechta parametrlar berilishi mumkin, 4–20 mA ulanishda esa faqat bitta parametr uzatilishi mumkin. Fieldbus shuningdek, bashoratli va proaktiv texnik xizmat ko'rsatish strategiyasini yaratish uchun yaxshi asos yaratadi. Fieldbus qurilmalarida mavjud diagnostika qurilmalar bilan bog‘liq muammolarni ular jiddiy muammolarga aylanishidan oldin hal qilish uchun ishlatilishi mumkin. Cost advantage
Ko‘pincha «mahalliy tarmoqlar» (LAN, Local Area Network) atamasini aynan, katta bo‘l-magan, mahalliy o‘lchamli, yaqin joylashgan komp’yuterlar ulangan tarmoq, ya’ni, mahalliy tarmoq deb tushuniladi.
Jarayonni avtomatlashtirishda an'anaviy ravishda ko'pchilik dala transmitterlari boshqaruv moslamasiga 4-20 mA oqim zanjiri orqali ulanadi. Bu nafaqat o'lchangan qiymatni oqim darajasi bilan uzatish, balki ming metrdan ortiq uzunlikdagi faqat bitta ikkita simli kabel bilan dala qurilmasiga kerakli elektr quvvatini ta'minlash imkonini beradi. Ushbu tizimlar xavfli hududlarda ham o'rnatiladi. NAMURga ko'ra, ushbu ilovalardagi fieldbus ushbu talablarga javob berishi kerak.[15] IEC/EN 60079-27 asbob-uskunalari uchun maxsus standart 0, 1 yoki 2 zonalarida o'rnatish uchun Fieldbus Intrinsically Safe Concept (FISCO) talablarini tavsiflaydi. IEC 61158 standartidagi ushbu fieldbus standartlari to'plami amalga oshirish uchun mos emasligi aniq. U foydalanish bo'yicha ko'rsatmalar bilan to'ldirilishi kerak. Ushbu ko'rsatmalar IEC 61158 ning qanday va qaysi qismlarini ishlaydigan tizimga yig'ish mumkinligini ko'rsatadi. Ushbu yig'ish yo'riqnomasi keyinchalik IEC 61784 fieldbus profillari sifatida tuzilgan. Ba’zi mualliflar mahalliy tarmoqni «ko‘p komp’yuterlarni uzviy bog‘lovchi tizim», – deb ta’riflashadi. Bu holda axborot kompyuterlardan kompyuterlarga vositachisiz va bir turdagi uzatish muhiti orqali amalga oshiriladi deb faraz qilinadi. Biroq hozirgi zamon mahalliy tarmoq-larida bir turdagi uzatish muhiti haqida gap yuritib bo‘lmaydi. XULOSA Xodimlarni o‘qitishga, qo‘shimcha qurilmalarga, tarmoq dasturiy ta’minotiga, ulash kabellariga qo‘shimcha sarflanadiganmablag‘dan tashqari tarmoqni rivojlantirish, resurslariga bog‘lanishni
boshqarish, bo‘lishi mumkin bo‘lgan nosozliklarni tuzatish va
Tarmoqni ishlashini nazorat qiluvchi, ya’ni tarmoqning boshqaruvchisi (administrator) bo‘lishi kerak.
