Andijon mashinasozlik instituti «avtomatika va elektrotexnika» fakulteti «axborot texnologiy

2.Axborot-hisoblash tizimlarining tarkibiy tashkillanishi.

Axborot-hisoblash tizimlarining tarkibiy tashkillanishi apparat vositalari va dasturiy vositalar kompleksi yordamida xosil qilinib, insonga, o’zi uchun tabiiy bo’lgan turli-tuman muhitlar, ya’ni: tovush, video, grafika, matn, animatsiya kabilardan foydalangan tarzda kompyuter bilan muloqot qilish imkonini beradigan vositalardir. Multimedia vositalari jumlasiga:

-Nutqli axborotni kiritish-chiqarish qurilmalari;

-Mikrofon va videokameralar ;

-Kuchaytirgichlar , tovush kolonkalari va katta videoekranlarga ega akustik tizimlar, videotasvir tizimlari;

-Tovush va video platalari hamda tasvirni videomagnitofondan yoki videokameradan olib, kompyuterga kirituvchi videotutish (rus. videozaxvat) platalari;

-Skanerlar;

-Tovushli va video axborotni yozish uchun tez-tez qo’llanilib turiladigan katta hajmga ega, optik disk

asosidagi tashqi xotira qurilmalari kiradi.

Kompyuterlar orasida axborot almashinish uchun mo’ljallangan axborot-hisoblash tizimlarining tarkibiy tashkillanishi aloqa yo’li orqali uzatish maqsadida diskret (uzlukli) signallarni modulyatsiya qilingan uzluksiz signallarga va bunday signallarni qabul qilish mobaynida (demodulyatsiya qilgan tarzda) diskret signalga aylantirish uchun xizmat qiladi.

Mahalliy hisoblash tarmoqlarida axborot-hisoblash tizimlarining tarkibiy tashkillanishi modem, axborot oqimining server bilan terminallar orasidagi taqsimotini boshqaradi. Shaxsiy kompyuterlarning axborot-hisoblash tizimlarining tarkibiy tashkillanishida modemlari aksariyat hollarda axborotni telefon aloqasi orqali yuboradi. Modemlarning ish rejimi, agar ma’lumotlarning foydalanuvchilar o’rtasida uzatilishi faqat bir yo’nalish tomon kechsa – yarimdupleks (‘alf duplex) rejim, ikkala tomon amalga oshirilsa – dupleksli (full duplex) rejim deb nomlanadi. Modemlar ichki va tashqi modemlarga farq qiladi. Ichki modemlar elektron plata ko’rinishiga ega bo’lib, kompyuterning ISA yoki PCI shinasiga ulanadi. Tashqi modemlar esa alohida qurilma ko’rinishiga ega bo’ladi.

Shaxsiy kompyuterlarning axborot-hisoblash tizimlarining tarkibiy tashkillanishi aloqaning muayyan protokoli qo’llab-quvvatlanishi va modulyatsiya tezligi (modulation speed) – modemlar o’rtasidagi tafovutlardan biri sanaladi. Ushbu tezlik ma’lumotlar uzatilishining jismoniy tezligini belgilab berib, soniyada bit (bit/s) o’lchov birligi bilan o’lchanadi. Modem imkoniyatlari tasvirlar bilan almashinish uchun mo’ljallangan vosita imkoniyatlarini o’ziga mujassam etgan qurilma faksmodem deb ataladi. Flesh disklar qattiq disk modifikatsiyasi bo’lib, ma’lumotlarni uzoq muddatga saqlash uchun ishlatiladi. Bu disklarni formatlash, tekshirish, tozalash mumkin. Ma’lumotlarni yozish va o’chirish xuddi qattiq disk kabi bajariladi.

Kompakt disklar ikki xil bo’ladi: CD-R va CD-RW. Kompakt disklar o’lchami 700 Mbayt ni tashkil qiladi. CD-R kompakt diskga 700 Mbayt ma’lumot yozilgandan keyin, boshqa ma’lumotni yozish mumkin emas, ya’ni bu turdagi kompakt disklarni tozalab bo’lmaydi. CD-RW turdagi kompakt disklardagi ma’lumotlarni esa ixtiyoriy paytda o’chirish, ya’ni diskni tozalash mumkin.