Andijon Davlat Unversiteti

2. Kirish so'z va kirish birikma.

• So'zlovchining o'zi bayon qilayotgan fikriga bo'lgan turli munosabatini bildiruvchi so'z yoki so'z birikmasi kirish zo'z yoki kirish birkma deyiladi.
• Masalan: Darvoqe, Anvarga ko'p mexnatim singan. Kirish so'z shodlik, gumon, ishonch, umid, taajub, fikrini kimga qarashli ekanligi, uning oldingi fikri bilan bog'liqligi, shubxa, eslatish kabi ma'nolarni ifodalaydi.
• Kirish so'z ko'pincha modal so'zlar bilan, kirish birikma esa so'z birikmasi orqali ifodalanadi.

Masalan:

• 1. Umuman, ezgu ishning cheki yo'q.
• 2. Axmadning aytishicha, ertaga yugurish musobaqasi o'tkaziladi.
• 3. Kirish so'z butun gapga, qo'shma gaplarda esa odatda uning bir qismiga aloqador bo'ladi.
• Masalan:
• 1. Darxaqiqat, Pugachyov o'sha yetakchiga juda o'xshar ekan.
• 2. Nazir o'qishni bitirsa, albatta, men uni tabriklayman.
• Birinchi gapda kirish so'z butun bir gapga aloqador, ikkinchi gapda esa gapning so'ngi qismi(men uni tabriklayman)ga aloqador.Bunday sharoitlarda kirish so'z gapning o'zi aloqador bo'lgan bo'lagidan oldin yoki keyin keladi.

3. Kirish so'z va kirish birikmalarida vergulning ishlatilishi.

• Kirish so'z va kirish birikma gap boshida kelsa, unda keyin, gap o'rtasida kelsa, xar ikki tomondan, gap oxirida kelsa kirish so'z va kirish birikmadan oldin yozuvda vergul qo'yiladi.

Masalan:

• 1. Demak, xato qilibsan, bo'tam, senda sinchkovlik yetishmas ekan.
• 2. Tamom bo'ldi, nazarimda ichim yonib, burnimdan tutin chiqayotganga o'xshaydi.
• 3. Xullaskalom, sabrni qanoatni unutadi.(O)
• 4. Kirish gap. Nutqda so'zlovchi biron xodisa to'g'risida yo'l-yo'lakay izox beradi. Asosiy fikr ichida yo'l-yo'lakay fikrini anglatuvchi gap kiritma gap deyiladi. Kiritma gap o'zi kiritligan gapning biron bo'lagiga aloqador bo'ladi.
• Masalan:
• 1. Men Umaralini(u bilan ikki yil avval tanishgan edim) kecha dalada uchratib qoldim.
• 2. Biz, sinf raxbarimiz aytdi, ertaga ekskursiyaga boramiz.