Andijon Davlat Unversiteti

1. Nominativ gaplar ma'lum bir xis-xayajon, maqsad ifodalangan gapdir. Shuning uchun xam u gap intonasiyasi bilan talaffuz etiladi. Undalma tugal bir maqsad yoki tugal bir xis-xayajonni ifodalamaydi, intonasiyada xam tugallik bo'lmaydi. 2. Nominativ gaplar asosan boshlanish o'rnida qo'llanadi.

• 1. Nominativ gaplar ma'lum bir xis-xayajon, maqsad ifodalangan gapdir. Shuning uchun xam u gap intonasiyasi bilan talaffuz etiladi. Undalma tugal bir maqsad yoki tugal bir xis-xayajonni ifodalamaydi, intonasiyada xam tugallik bo'lmaydi. 2. Nominativ gaplar asosan boshlanish o'rnida qo'llanadi.

Undalmalar esa gap boshida, o'rtasida, oxirida kelishi mumkin. Masalan: Nominativ gap:

• 1. Kuz. Izg'irin shabada xushtak chalib turibdi.
• 2. Erta tong.Quyosh xali o'zining zarrin nurlarini sochganicha yo'q.

Undalma.

• 1. Bobo, to'qayda arslon bo'ladimi?
• 2. Topshiriqni o'z vaqtida bajarganigiz uchun raxmat,azamatlar!

Undalmalar ko'pincha shaxs otlari, qarindoshlik, xunar-kasbni anglatuvchi so'zlarorqali ifodalanadi. Tarkibida undalma bo'lgan gaplarda, odatda ega tushiriladi.

• Masalan :
• 1. Xamid, badiy o'qish to'gaaragiga qatnashasanmi ?
• 2. Onajon, bu ishda endi orqaga qaytib bo'lmaydi.
• 3. Usta bormisiz?Anchadan beri ko'rinmaysiz?
• Ba'zan undalmalar - u(-yu),-ov,-ey kabilar bilan qo'llanadi.

Masalan :

• 1.Ey rais, bu kitoblarni avval o'qib ko'ring, undan keyin mag'zini tushinasiz.
• 2. Saodat-u, tez-tez kelaqol.
• 3. Zulfiya-yu, qayerdasiz?

Undalma ba'zan aniqlovchi, izoxlovchi so'zlar olib, birikma xolida bo'ladi.

• Masalan:
• 1. Sizni istab keldim,ulug' sardorim!
• 2. Bu yoshlar, Tojiboy aka bizning baxtimiz uchun kurashuvchilardir.
• Undalmalar ba'zan uyushib kelishi mumkin.

• Masalan:
• 1. Xurmatli onaxonlar, otaxonlar, biz sizlarning mexnatingiz bilan faxrlanamiz.
• Undalma gap boshida kelganda undosh, chaqiriq intonasiyasi ega bo'lib, pauza bilan ajratiladi.