Andijon davlat universiteti umumiy kimyo kafedrasi kimyoviy texnologiya fanidan

SAVOL VA TOPSHIRIQLAR
1. Kimyoviy reaktorlar deganda nimani tushunasiz?
2. Kimyoviy reaktorlarga qanday talablar quyiladi?
3. Kimyoviy reaktorlar qanday sinflarga ajratiladi?
4. Harorat rejimiga ko`ra reaktorlar qanday turlarga bo`linadi?
5. Reagentlarni aralashtiruvchi qanday aralashtirgichlarni bilasiz?


MAVZU: HOMASHYO VA UNI BOYITISH USULLARI


REJA:
1. Homashyo haqida tushuncha.
2. Homashyo turlari.
a) mineral homashyo.
b) organik homashyo.
3. Homashyo zaxiralari, ularni qazib chiqarish.
4. Homashyo tayyorlash usullari:
a) elaklash;
b) gravitatsion boyitishsh;
v) quruq usul;
g) gidrosiklon usul;
d) elektromagnit usuli;
e) flotatsiya usuli;
5) Homashyodan kompleks foydalanish va chiqindisiz texnologiya.

Har qanday kimyoviy ishlab chiqarishning eng zarur tarkibiy qismlari - homashyo, energiya va suvdir. Homashyo va energiya ko`p hollarda ishlab chiqarilayotgan mahsulotning tannarxini belgilab beradi. O`rtacha hisobda sanoatda homashyo uchun sarf tannarxning 60 – 70 % ini, energiya uchun esa 10 % ni tashkil qiladi. Bundan elektrokimyoviy va elektrotermik ishlab chiqarishlar mustasno, chunki ularda elektroenergiya muhim asos hisoblanadi.

Homashyo - ishlab chiqarish vositalari va iste`mol mollari ishlab chiqarish uchun sanoatda ishlatiladigan dastlabki mahsulotga aytiladi. Bunda homashyo va dastlabki mahsulotni farqlash zarur. Homashyoga sanoat qayta ishlashidan o`tmagan tabiiy materiallar kiradi. Dastlabki mahsulotga esa tabiiy homashyo, yarim fabrikat, oraliq mahsulot, ya`ni asosiy materiallar, qo`shimcha mahsulot va ikkilamchi homashyo kiradi.
Yarim fabrikat - tabiiy homashyoni dastlabki qayta ishlash natijasida hosil bo`lgan mahsulotdir.
Oralik mahsulot - homashyo yoki yarim fabrikatdan olingan individual moddalar bo`lib, ular xuddi shu korxonadagi boshqa mahsulotni ishlab chiqarish uchun dastlabki material bo`lib xizmat qilishi mumkin.
Ko`shimcha mahsulot - qo`shimcha kimyoviy reaksiyalar natijasida asosiy mahsulot bilan bir vaqtda hosil bo`lgan mahsulotdir.
Chiqindilar - ishlab chiqarishning muayyan etapida ishlatilmaydigan mahsulotdir.
Ikkilamchi homashyo - dastlabki foydalanish vaqtini tugatgan, lekin keyingi etapda yana ishlatilishi mumkin bo`lgan mahsulotlardir. Bu ajratishlar shartli ravishda bo`lib, masalan sulfat kislota shu sanoat uchun oxirgi mahsulot bo`lib, boshqa korxonalar, masalan rangli metallar, mineral o`g’itlar, dori darmonlar, bo`yoqlar ishlab chiqarishda asosiy mahsulot sifatida ishlatiladi.
Homashyoni kimyo sanoatida turli belgilariga ko`ra sinflash mumkin, ya`ni: