Andijon davlat universiteti tabiyatshunoslik va geografiya fakulteti ekologiya va botanika kafedrasi

C
2
 H
4 
+CH
2 
=CH-CH
2
-CH
3
 
C
2
H
4
+CH
2
=CH-CH=CH
2
+H
2 
C
3
H
6 
 
-H
2
-H
2
-H
2 
 
Siklogeksan siklogeksen siklogeksadien benzol 
 

---

40 
Alkilalmashgan naftenlar krekingi yon zanjirning uzilishi bilan boshlanadi. 
Aromatik uglevodorodlar nisbatan termik barqaror hisoblanadi. Ular orasida eng 
birinchi alkilalmashilgan hosilalari benzol va alken hosil qilib parchalanadi. 
Yuqori haroratda aromatik uglevodorodlar kondensatlanishi ham mumkin, bu 
holat koks hosil bo‘lishiga olib keladi. Turli sinf uglevodorodlarning oddiy 
moddalardan hosil bo‘lish energiyasini haroratga bog‘liqlikdan kelib chiqqan. 
Birinchi navbatda parafin uglevodorodlar va naftenlar parchalanadi va aromatik 
uglevodorodlarning to'planishi kuzatiladi. Kreking mahsulotlarida aromatik 
uglevodorodlari ulushining ortishi ikkilamchi jarayonlar hisobiga ham (masalan, 
dienli sintez) bo‘ladi. 
Neftni termik qayta ishlashdan asosiy maqsad benzin ishlab chiqarishdir. 
Benzin unumining haroratga bog'liqligi (a egri chiziq) va uni ta’sir qilish vaqti (b 
egri chiziq) 96-rasmda berilgan. Haroratning ortishi bilan benzinni unumi beqaror 
og‘ir uglevodorodlar parchalanish tezligining ortishi hisobiga ko‘payadiva 
qandaydir optimal haroratda maksimumga (Xb, maks) yetadi. Haroratning yanada 
ko'tarilishi, yengil uglevodorodlarning parchalanib gazlar hosil qilishi natijasida 
benzin unumini kamaytiradi. 
Termodinamika qonunlariga muvofiq bosim parchalanish tezligiga ta’sir 
etmaydi, ammo muvozanatni hajmning kamayishi tomonga siljitadi. Ya’ni gazlar 
hosil bo‘lishi bilan boradigan reaksiyalarni sekinlashtiradi va kichik molekular 
massaga ega bo'lgan olefmlarni ikkilamchi reaksiyalaiga kirishishi hamda 
parafinlarning alkillanish reaksiyalariga qulay sharoit yaratadi. Demak, bog'liqlik 
egri chizig‘i Xb=f(r) benzinning egri chizig'i yuqori unumga mos keluvchi