Andijon davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti ekologiya va botanika kafedrasi

Genning muhim xususiyatlari
1. Fizik va fiziologik belgilarni aniqlaydi.
2. Xromosomada joylashgan.
3. Lokus deb nomlangan ma’lum bir pozitsiyani egallaydi.
4. Bitta yo‘nalishda tartiblangan.
5. Allel deb atalgan funksional holatlarda paydo bo‘ladi.
6. Ba’zilarda ko‘p allel deb nomlanadigan 2 tadan ortiq allel mavjud.
7. Ba’zilar mutant gen (mutatsiya) deb ataladigan ifodada to‘satdan o‘zgarishi mumkin.
8. Gomolog (krossover) yoki nogomolog kontaktiga (translokatsiya) o‘tkazilishi mumkin.
9. O‘zini juda aniqlik bilan ko‘paytirishi (replikatsiya) mumkin.
10. Ma’lum bir oqsilni sintez qiladi.
11. Polipeptid zanjirida amino kislota sekvensini aniqlaydi (genetik kod).


Genga aloqador atamalar.
Benza - DNK molekulasi va genetik fenomen o‘rtasidagi munosabatni belgilovchi yangi atama.Rekon - krossengover va rekombinatsiyaga uchrovchi DNKning eng kichik birligi.Muton - mutatsiya sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan DNKning eng kichik birligi.Sistron - funksiya birligi. Haqiqiy ma’noda bir enzimning polipeptid zanjirini sintezlash qobiliyatiga ega gen.Komplon - komplimentariya birligi.
Buyuk olim G.Mendel no‘xat o‘simligi ustida olib borgan genetik tadqikotlar natijasida irsiy omillar (endilikda genlar), uning allel va noallel tiplari haqidagi dastlabki ilmiy dunyoqarashni shakllantirdi. Uning fikricha:
- organizmlarning har bir belgisi ayrim irsiy faktor (gen) tomonidan boshqariladi;
- har qaysi irsiy faktor ikki xil - dominant va retsessiv allel holatida bo‘ladi;
- bitta belgining alternativ (keskin farqlanuvchi) holatda rivojlanishini ta’min etuvchi genlar keyinchalik allel genlar deb ataladigan bo‘ldi. Bu atamani boshqacha bir gen allellari deb ham yuritiladi;
- ikki va undan ortiq belgilarning namoyon bo‘lishini ta’min etuvchi genlar noallel genlar deb belgilandi. Mendel allel genlar (bir gen allellari) o‘zaro ta’sir qilgan holatda faoliyat ko‘rsatishining bitta qonuniyatini - to‘liq dominantlik hodisasini