Andijon davlat universiteti pedagogika fakulteti psixologiya kafedrasi

1.4 Klassifikatsiya va sistemaga solish.
Atrofdagi olamni bilish uchun bitta narsani emas, balki ko’pchilik va xilma-xil narsalarni o’rganishga to’g’ri keladi. SHu sababli o’rganish uchun qulaylik tug’dirish maqsadida, shuningdek, amaliy maqsadlarda mana shu ko’pchilik narsalar­ni gruppalarga– turkumlarga bo’lishga to’g’ri keladi. Ko’pchilik narsalarni (narsalarni va hodisalarni) grupalarga bo’lish klassifikatsiya yoki turkumlarga bo’lish deb ataladi. Har bir gruppadagi muayyan narsaga xos bo’lgan biror belgiga qarab, shu narsalar turkumlarga bo’linadi. Narsalarning umumiy belgisi borligi ularni biror jihatdan bir-biriga o’xshash qilib qo’yadi. Masalan, kutubxonada kitoblar muqovasiga, formatiga, mazmuniga va shu kabi belgilariga qarab turkumlarga bo’linishi mumkin. O’quvchilarni, odatda, yosh yoki jinsiy belgilari bo’yicha, ulgurishlariga va shu kabilarga qarab turkumlarga bo’ladilar.
Turkumlarga bo’lish uchun asos qilib olingan belgi tur­kumlarga bo’lishning asosi deb ataladi.
Sistemaga solish shundan iborat bo’ladiki, bunda ayrim narsalar, faktlar, hodisalar va fikrlar muayyan tartibda makondagi, vaqtdagi tutgan o’rniga qarab yoki mantiqiy tar­tibda joylashtiriladi. SHu sababli makoniy xronologik va mantiqiy belgilar asosida sistemaga solish turlari ajra-tiladi. Mebelning xonadagi joylashtirilishi, daraxtlarning boqqa o’tqazilishi makoniy sistema namunasi bo’la oladi. O’tmishda bo’lib o’tgan voqealarning xronologik tartibda joylashtirilishi shu voqealarning vaqtiga qarab sistemaga solish namunasi bo’la oladi. Matematikaga, falsafaga, mantiqqa doir darsliklarda ilmiy materialning joylashtirilishi mantiqiy sistemaga solishning namunasidir.
Sistemaga solish, odatda, turkumlarga bo’lish asosida o’tkaziladi va mana shu turkumlarga bo’lishning yakuni desa bo’ladi.
***
Xulosa chiqarish tafakkurning spetsifik fikr yurituvchi operatsiyasidir, lekin hukmlar masalasini bayon qilayotganimizda bu operatsiya to’g’risida gapirish maqsadga muvofiqroq bo’ladi.