Andijon davlat universiteti jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi kafedrasi kichik maktab yoshidagi bolalar jismoniy tarbiyasi

Jismoniy tarbiya daqihalari.

Jismoniy tarbiya daqiqasi. Uning maqsadi - hordiqni chiqarish, o’quvchilar ish qobiliyatini oshirish. Ma'lumki, uzoq vaqt qimirlamasdan o’tirish natijasida qo’l va oyoq barmoqlarining, tos, qorinning qon bilan ta'minlanishi susayadi. Bosh miyaning qon bilan ta'minlanishi yomonlashsa, kishining asab hujayralari ish faoliyati susayadi, bu esa, o’z navbatida, diqqatga ham salbiy ta'sir ko’rsatadi. Bu o’zgarishlar bolalarga ham xos. Oqibatda bola charchaydi, uning ish qobiliyati pasayadi, mashg’ulotlardan chetlashadi, e'tiborsiz, har narsani unutadigan bo’lib qoladi, o’quv materiallarini o’zlashtira olmaydi. Aqliy va jismoniy yuklamani o’z vaqtida almashtirib turish, ayniqsa, boshlang’ich sinf o’qituvchilarining ish faoliyatida muhim o’rin tutadi.

Olimlarning kuzatishlaricha, birinchi sinf o’quvchilari uzluksiz 15-20 daqiqa davomida diqqatlarini jamlab o’tirishlari mumkin ekan. 35 minutli mashg’ulotdan keyin ularda ish qobiliyati keskin susayadi.
Dars paytida ko’rish va eshitish organlari, tana, ayniqsa, orqa kurak qismi mushaklari, qo’l barmoqlari ko’proq yuklama oladi.
Charchashning boshlang’ich holatida markaziy asab tizimining qo’zg’alishi jarayonida o’quvchilar xulqi tez o’zgaradi: ular o’qish faoliyatidan chalg’iydilar, o’qituvchining tushuntirishini e'tiborsizlik bilan tinglaydilar, gaplashadilar, o’rinlaridan turib ketadilar.
Mana shunday holatda 2-3 ta jismoniy mashqni to’g’ri tanlash charchashni yo’qotadi, o’quvchilar diqqatini yaxshilaydi, ularning ishlash qobiliyatini oshiradi.
Jismoniy mashq daqihalari oddiy, murakkab koordinatsiyani talab etmaydigan 2-3 ta mashqlar majmuasidan iborat bo’Iib, ular qo’llar, tana, bosh, oyoq uchun mo’ljallangandir. Mushaklarning katta qismini qamrab oladigan va asosan statik kuchlanishni yo’qotadigan, nafas olishni faollashtiradigan, qon va limfa aylanishlarini kuchaytiradigan mashqlar majmuasi tanlab olinadi.
Jismoniy mashq daqihalarini hamma darslarda o’tkazish shart. O’quv faoliyatining turiga qarab mashqlar o’tirgan yoki turgan holda bajariladi. 1-2 daqiqagacha davom etadigan 3-4-mashqning har biri 4-6 marta takrorlanadi. Majmuaning 1-mashqi qo’llarni harakatlantirgan holda turlicha dastlabki holatlardan cho’zilish, rostlanish, hamma bo’g’imlarda egilish mashqi bo’lishi kerak. 2- mashq tanani o’ngga, chapga burish, oldinga va orqaga engashish, 3-mashq oyoqlarni bukish va rostlash, tizzada bukilgan oyoqlarni ko’tarish, partada o’tirgan holda turish va dastlabki holatga qaytish, turgan holatdan o’tirish va hokazolar. 4- mashq esa tinchlantiruvchi va oddiy mashqlar bo’lishi kerak. Mashqlar aniq, to’g’ri, chiroyli, nafas olish ritmiga mos bajarilishi zarur.
Jismoniy mashq daqihalarini musiqa ohanglari ostida o’tkazish ham qo’llaniladi. Musiqa o’quvchilarning dam olish samaradorligi uchun qo’shimcha omil bo’lib, ularga ijobiy hissiyot beradi, harakat bilan bog’langan holda ish qobiliyatini oshirishning samarador vositasi bo’ladi.