Andijon Davlat Universiteti Fizika-matematika fakulteti 4F1 guruh talabasi Mahkamov Foziljonning Kondensorlangan holatlar fizikasi fanidan elektr o’tkazuvchanlik mavzusida tayyorlagan

Andijon Davlat Universiteti
Fizika-matematika fakulteti
4F1 guruh talabasi
Mahkamov Foziljonning
Kondensorlangan holatlar fizikasi
fanidan elektr o’tkazuvchanlik
mavzusida tayyorlagan

MUSTAQIL ISHI

Reja:

1. Elektr o’tkazuvchanlik haqida umumiy tushunchalar.

2. Yarimo’tkazgichlar.

3. Yarim o'tkazgichlarning tuzilishi.

4. O'tkazgichlar, yarim o'tkazgichlar, izolyatorlar.

ELEKTR O’TKAZUVCHANLIK HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHALAR.

Elektr o’tkazuvchi barcha moddalar ikki turga bo’linadi. Birinchisiga barcha metallar, grafit, selen va ba‘zi metalloidlar kiradi. Bulardan elektr toki o’tganda hech qanday ximiyaviy o’zgarish bo’lmaydi, modda bir joydan ikkinchi joyga ko’chmaydi. Bunday o’tkazuvchilarda elektr toki elektronlar oqimidan iborat bo’ladi. Ikkinchi xil' o’tkazuvchilarga suvda eritilgan yoki suyuqlantirilgan tuz, kislota va ishqorlar kiradi. Bu xil o’tkazuvchilar (yoki elekttsolitlar) orqali tok o’tganda ionlar harakat qiladi. Moddaning elektr o’tkazuvchanligi deganda, uning qarshiligiga teskari qiymat tushuniladi. Solishtirma elektr o’tkazuvchanlik solishtirma qarshilikka teskari qiymatdir:

k=l/p

bu yerda: k — solishtirma elektr o’tkazuvchanlik, p — solishtirma qarshilik.

Birinchi xil o’tkazuvchilarning zlektr o’tkazuvchanligi temperatura ko’tarilganda kamayadi; ikkinchi xil o’tkazuvchilarniki esa, aksincha, temperatura ko’tarilganda ortadi. O’tkazgichning qarshiligi (R) jismning uzunligiga to’g’ri, ko’ndalang kesimi yuzasiga teskari proportsional bo’ladi:

Birinchi xil o’tkazuvchilarning zlektr o’tkazuvchanligi temperatura ko’tarilganda kamayadi; ikkinchi xil o’tkazuvchilarniki esa, aksincha, temperatura ko’tarilganda ortadi. O’tkazgichning qarshiligi (R) jismning uzunligiga to’g’ri, ko’ndalang kesimi yuzasiga teskari proportsional bo’ladi:

R=p*(l/S)

bu yerda: ρ — solishtirma qarshilik. Solishtirma qarshilik o’tkazgich turiga bog’liq. Uzunligi 1 sm, ko’ndalang kesimi 1 сm2 bo’lgan o’tkazgichning qarshiligi uning solshitirma qarshiligi deb ataladi.