|
4. Xorijiy davlatlarda hosil sug‘urtasining tajribasi
AQShda ham bizdagidek sug‘urta tovonini aniqlash ekinlar yig ishtirib
olingandan so‘ng amalga oshiriladi. Huddi bizdagidek sug‘urta qildiruvchi
tomonidan hosil haqida noto‘g‘ri m a’lumot taqdim qilinganda yoki hosil
ataylab yashirilganda (kamaytirilganda) sug‘urta tovoni to ‘lanmaydi.
AQShda sug‘urta mukofotini to ‘lash 2 m uddatda amalga oshiriladi. 1
iyundan 14 iyungacha sug‘urta mukofotini 75%i, 15 iyundan 31 lyulgacha
qolgan 25%i.
AQShda asosan sug‘urta hodisalari do‘l, yong‘in, yashin tushishi, qattiq
shamol, dovul, b o ‘ron, yom g‘ir, sovuq urishi va qirov tushishi hisoblanadi.
Kombaynlar nosozligi sababli y o ‘qotilgan hosil, o ‘z vaqtida yig‘ishtinb
olinmagan hosil uchun hamda fors-major holatlarida sug‘urta tovoni
to ‘lanmaydi. AQShda umuman k o ‘rilgan zararning 70% m iqdonda sug‘urta
tovoni to ‘lanadi.
Bizdagidek, AQShda ham, qayta ekish xarajatlari toUanadi, ammo bu to ‘lov
miqdori sug‘urta summasining 20 %idan oshmasligi lozim.
AQShda qand lavlagi 12-barg chiqargandan so‘ng sug‘urtaga qabul qilinadi.
Huddi shunga o ‘xshash, davlat tomonidan qishloq x o ‘jalik korxonalanga
hisoblangan sug‘urta mukofotining m a’lum qismini (25%) to ‘lash Rossiyada
ham mavjud.
Rossiyada ekinlar hosili arizaga ko‘ra, har bir x o ‘jalikda ekilgan m a’lum
ekinning barcha maydoni bo‘yicha sug‘urtaga qabul qilinadi. Sug urta
mukofotini hisoblashda har bir ekinning oxirgi o ‘rtacha 5-yillik hosili
hisobga olinadi.
Qishloq x o ‘jalik mahsuloti yetishtiruvchilar o ‘zlariga hisoblangan sug‘urta
mukofotini 4 muddatda: shartnoma tuzgan paytda -10%, 1 iyunga qadar -
15%, 1 sentyabrgacha- 50% va 25 oktyabrgacha-25% to laydi.
Rossiyada ham sug'urta hodisalari bizdagidek ko‘p, ammo u yerda alohida
sug'urta hodisasidan, masalan d o 'l yoki qurg'oqchilikdan ham sug'urta
qildirish mumkin.
Ispaniya ham qishloq xo'jalik sug'urtasi bo'yicha katta tajribaga ega. U yerda
sug‘urtaning 3 ta turi mavjud :
- faqat bitta tavakkalchilikdan;
- bir nechta tavakkalchilikdan^
- ishlab chiqaruvchining nazoratidan tashqari barcha tavakkalchihklardan.
Sug'urta tizimi xususiy tarmoq va davlatning hamkorligida olib boriladi.
Sug'urta polislarini har bir qishloq xo'jalik mahsuloti ishlab chiqaruvchi
alohida yoki guruhlar-fermerlar kooperativlari, kasaba uyushmalari olishi
mumkin.
Umuman, respublikamizda shiddat bilan rivojlanib borayotgan sug'urta
tizimi yaqin yillarda, qishloq xo'jalik mahsuloti yetishtiruvchilam ing talabini
to ‘liq qondirishiga ishonch shak-shubhasizdir.
Xulosa
Qishloq x o ’jaligi sohasida sug’urta faoliyatini rivojlantinsh va
takomillashtirish davlat tomonidan moliyaviy ham da boshqa jihatlarda
qo’ llab-quvvatlanishi bu sohaning barqaror muhofazalashning muhim
shartlaridan sanaladi.
O ’zbekiston Respublikasi Bazirlar M ahamasining «mevasabzavot
mahsulotlari, sut va chorva mollari xarid qilish bo’yicha tuzilgan
shartnomalar lozasidan hisob-kitoblarni o ’z vaqtida amalga oshinlishi
uchun javobgarlikni sug’urtalash to ’g’risida»gi
132-qaroriga k o ’ra
«У zplodo vohvinorom»
xolding
kompaniyasi
va
«Mevasabzavot»
birlashmalari hududiy bo’limlari xarid qilinadigan qishloq xo jaligi
mahsulotlari uchun o ’z vaqtida pul to ’lanishi lozasidan javobgarlikni
sug’urtalash k o ’zda tutilgan sug’urtalash shartlari, tariflan, sug’urta
tovonini to ’lanishi qoidalari va boshqa maslalar loqoridagi qaror bilan
tartibga
solingan.
Xulosa qilib
aytadigan b o ’lsak mamlakatimiz
rivojlanishida sug’urta soxasi muxim xisoblanadi. Aymqsa qishloq
x o ’jaliini sug’urtalash muxim axamiyat kasb etadi. CHunki sug urtaviy
ximoyasiz mamlakada etishtirilayotgan qishloq x o ’jalik maxsulotlarining
talofatga uchrashi natijasida qishloq x o ’jalik m axsulotlanm yaratuvchi
korxonalarga berilgan kreditlaming qaytmasligi natijasida nafaqat qishloq
xo’jaligi balki bank soxasi ham inqirozga ю г tutishi mumkin. Agar qishloq
xo’jalik maxsulotlarini etishtiruvchi korxonalar o’z tavakkalchiliklarim o z
vaqtida sug’urtaviy himoyaga olsalar, tabiiy ofatlar natijasida уаъш sug’urta
xodisalari natijasida olingan zararlar o’z vaqtida sug’urta kompamyalar
tomonidan to’lanib, qishloq xo’jalik maxsulotlarini yaratuvchi korxonalaming
faoliyatini davomiyligini tabminlaydi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. O ’zbekiston Respublikasining «Sug’urta to ’g ’risida»gi qonuni. -
Toshkent, 1993 yil 6 may
2. O ’zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi. - Т.:
«Adolat»,
1996
3. Атаханов H.A. и др. Страховое дело. Фергана, 2008
4. Гвозденко A. А. Основу страхования. М.: «Финансы и
статистика», 1998
5. Гомелля В.Б. Основы страхового дела. М.: «СОМ ИНТЕК»,
2008
6. Ж уравлев Ю .М. Словарь-справочник терминов по страхованию
и перестрахованию. - М.: «Анкил», 2012
7. Райзберг Б.А. и др. Курс экономики. - М.: «Инфра-М», 2007
8. Sobirov Н. Sug’urta: 100 savol va javob. Т.: «Mehnat», 1998
9. Ш ахов B.B. Страхование. М.: «Страховой полис», 1997.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
