|
3. Fermer xo‘jaliklariga sug‘urta xizmatini tashkil etish
Hukumatimiz tom onidan istiqbolda qishloq x o ‘jaligini rivojlantirishni
fermerlik harakati bilan bogUar ekan, bu hoi « 0 ‘zagrosug‘urta» kompaniyasi
faoliyatida ham o ‘z aksini topgan. Yildan-yilga fermer x o ‘jaliklariga taklif
etilayotgan sug‘urta turlari k o ‘payib,
fermerlar
sug‘urta qamrovim
kengaytirish uchun shartnomalar shartlari yengillashtirilmoqda. Jumladan
eng katta yengilliklardan b o ‘lib tarif stavkalari pasaytirib kelinishi,
sug‘urtalanadigan xatarlar soni ortishi, sug‘urta m uddatlan uzaytinhshi
kabilar misol b o ‘la oladi. Bundan tashqari har bir tum an hududida agentlik
shahobchalar ochilib, fermerlarga qulay va tez xizmat k o ‘rsatish uchun
ularning sonini keskin oshirish rejalashtirilganki, bu o ‘z-o‘zidan kompamya
tomonidan fermer x o ‘jaliklari bilan kelajakda keng k o ‘lamli va samarali ish
olib borish maqsadini oshkor etadi.
0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar M ahkamasining 1997-yil 6 martdagi 125-
sonli qaroriga asosan qishloq xo‘jalik mahsulotlari yetishtirish bo‘yicha
ishlami o ‘tkazish uchun avans tariqasida beriladigan va fyuchers kontraktlari
bo‘yicha m ablag‘lar qaytarilishini sug‘urta qilish orqali Respublikamiz
fermer xo‘jaliklariga, birinchidan, transhlar orqali moliyalashtirilishiga kafil
bo‘lib
tursa,
ikkinchidan,
tabiat
injiqliklari
va
ishlab
chiqarish
texnologiyasiga bog‘liq bo‘lmagan sabablarga tayyorlov tashkilotlari oldidagi
qarzlarini qoplash borasida kattagina ishlarni amalga oshinb kelmmoqda.
2002-yil 7 noyabrdan 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining
383-sonli "Davlat ehtiyojlari uchun xarid qilinadigan qishloq xo jalik
mahsulotlari
yetishtirishni
m ablag‘
bilan
ta ’mmlash
mexamzmim
takomillashtirish chora-tadbirlari to ‘g‘risida"gi qaroriga asosan sug‘urta turi
joriy etildi. Bunga k o ‘ra, fermer x o ‘jaliklarining davlat ehtiyojlari uchun
sotiladigan paxta xom ashyosi va g ‘alla yetishtirish b o ‘yicha xarajatlarm
ularga xizmat k o ‘rsatuvchi tijorat banklari orqali to ‘g ‘ridan-to‘g‘n imtiyozli
kreditlash mexanizmi 2003-yil hosili uchun sinov tariqasida Buxoro,
Farg'ona, N am angan v a Xorazm viloyatlarida amalga oshm ldi.
T o‘g‘ridan-to‘g ‘ri imtiyozli kreditlash mexanizmi fermer xo'jaliklarining
mablag‘lardan
samarali
foydalanish
uchun
iqtisodiy
javobgarligi
m as’uliyatini oshirdi. 2003-yilda fermer xo'jaliklarining olgan kredit
mablagUarining qaytarilishi kompaniyaning joylardagi sug'urta bo'lim lari
tomonidan to ‘liq sug‘urtalandi.
M ablag‘lardan samarali foydalangan fermer xo‘jaliklarining qishloq xo'jalik
mahsulotlarini yetishtirish hajmi ko‘paydi, ularning sifati oshdi. Jam g‘arma
tomonidan ajratilgan mablag* lam ing to'liq qaytarilishi ta ’minlandi.
0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar M ahkamasining 2003-yil 30 oktyabrdagi
«
2 0 0 4
-
2 0 0 6
-yillarda fermer xo‘jaliklarini rivojlantirshp konsepsiyasmi
amalga oshirish chora-tadbirlari to ‘g‘risida»gi 476-sonli qarorlariga asosan
2004-yil hosilidan boshlab Andijon, Jizzax, Navoiy, Samarqand viloyatlan
fermer xo'jaliklariga va 2005-yil hosilidan boshlab Qoraqalpog‘iston
Respublikasi, Qashqadaryo viloyati, Surxondaryo viloyati, Sirdaryo va
Toshkent viloyatida joylashgan fermer xo‘jaliklariga davlat ehtiyojlari uchun
xarid qilinadigan g ‘alla va paxta hom-ashyosi yetishtirish xarajatlanm tijorat
banklari tom onidan kreditlash joriy qilindi. Ushbu qaror kompaniyadan ham
katta m as’uliyat talab qilib, fermer xo‘jaliklari bilan yanada yaqinroq faoliyat
olib borishga yana bir kuchli omil bo‘ldi.
Umuman olganda kompaniya tomonidan qishloq xo'jalik sohasida
fermerlarga
ko‘rsatilayotgan
sug'urta
xizmatlari
doimiy
ravishda
takomillashib, ko‘rsatilayotgan sug‘urta xizmat turlari kengayib bormoqda.
Oxirgi ikki yil davomida rivojlangan mamlakatlar qishloq xo‘jalik sug‘urtasi
tizimi o'rganilib ularning ilg‘or tajribalarini bizning sharoitda qo'llash
masalalari k o ‘rilmoqda.
Jumladan, ko‘pgina rivojlangan mamlakatlarda tabiiy ofatlar oqibatlarida
ko‘rilgan zararlarni qoplash sxemalari, asosan sug‘urta tizimi orqali amalga
oshirilib kelinadi.
Misol uchun, Yaponiyada fermerlar rejalashtirgan daromadmi 70-90
foizigacha kafolatlash uchun budjetdan sug‘urta badalini 50 foizi m iqdondagi
mablag‘ni sug‘urta kompaniyasiga o ‘tkazib beradi, yil yakuni bo‘yicha zarar
sug‘urta kom paniyasida to ‘plangan m ablag‘dan oshib ketsa, ortgan qismi
budjet hisobidan qoplanadi.
AQShda davlat tomonidan hosilni 65-85 foizigacha bo‘lgan qismini
sug'urtalash uchun sug'urta badalining 60 foizi davlat hisobidan qoplanadi,
shunga o'xshash dasturlar Ispaniya, Kanada, Fransiya, Isroil va boshqa bir
qator rivojlangan mamlakatlarda ham qo llaniladi.
Ekinlar hosili sug‘urtasi bo'yicha Amerika Q o'shm a Shtatlari katta tajnba
to'plagan. 1938-yildayoq AQSh da sug'urtaning bu turim Federal Sug urta
Korporatsiyasi orqali qo'llab-quvvatlash boshlangan edi. Bu davlat
korporatsiyasi orqali fermerlar to'laydigan sug'urta mukofotim 60 foizim
federal budjeti orqali to ‘lab berilgan.
Davlat sug'urtasidan tashqari, ekinlar hosilini AQSh da shirkatlar va xususiy
sug‘urta kompaniyalari ham sug‘urtalaydi.
AQSh da asosan oziq-ovqat va yem uchun yetishtiriladigan m akkajo'xori,
jo'xori, so 'y a kabi ekinlar hosili sug'urtalanadi. Sug'urta mukofotini
hisoblashda ekinning o'rtacha oxirgi 4-yillik hosili qabul qilingan.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
