Анатомияси ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим


-§ . ЎТКАЗУВЧИ ТЎҚИМАЛАР



Download 7,77 Mb.
Pdf ko'rish
bet85/206
Sana01.07.2022
Hajmi7,77 Mb.
#722877
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   ...   206
Bog'liq
Ботаника (Икромов М) 2002

6
-§ . ЎТКАЗУВЧИ ТЎҚИМАЛАР
Ўтказувчи тўқималарнинг асосий вазифаси сув ва унда 
эриган минерал тузлар ҳамда органик моддаларни ўсим- 
лик танаси бўйлаб ўтказиш дан иборат. Ў симликлар сув- 
дан чиқиб, тупроққа ўрнашиб, қуруқликка мослашиш дав- 
ридан бош лаб уларда 
ўтказувчи тўқималар 
пайдо бўлган. 
Ўсимлик тупроқ ва ҳаводан озиқланганлиги сабабли улар­
н и н г тан аси д а и кки хил ўтказувчи тўқи м алар пайдо 
бўлган. Тупроқцан илдиз орқали сўриб олинган сув ва 
унда эриган минерал тузлар пастдан ю қорига (илдиздан 
барггача) ксилема найлар орқали ҳаракатланади. Ш унга 
кўра, баъзи адабиётларда ксилемани сув ўтказадиган тўқи- 
ма деб айтилади. Л екин, ксилема орқали бош қа модда­
лар ҳам ҳаракатланади. М асалан, баҳор фаслида ксилема 
орқали ривож ланаётган ёш новда ва куртакларда қанд 
ҳамда илдизда синтез қилинган органик моддалар ҳара- 
кат қилади. Бу хилдаги моддалар оқим и 
юқорига кўтари-
лувчи оқим 
деб аталади. Баргда синтез қилинган органик 
моддалар ю қоридан пастга (баргдан новдага сўнг илдиз- 
га) том он ф лоэм а (эл акси м о н )н ай л ар орқали ҳаракат 
қилади. Бу оқимга 
пастга тушувчи оқим 
деб атачади. Ш у 
оқим орқали ассим иляция натижасида ҳосил бўлган мод-
41-раем. Пишмаган олча (Prunus divaricata)
донагидаги склереидлар: 
1
 — цитоплазма; 
2
 —
қалинлашган ҳужайра пўсти; 
3
 — поралар.


далар янги ҳужайра ва тўқималарнинг юзага келиш ида 
муҳим аҳамиятга эга.
Ўтказувчи тўқималар (ксилема, ф лоэм а ва уларнинг 
элементлари) меристема тўқимасидан вужудга келади ва 
мураккаб бир системани таш кил этади. Бу система учун 
умумий бўлган бир қанча хусусиятлар мавжуд. Ўтказувчи 
тўқима системаси ҳамма ўсимлик органларини (илдиздан 
тортиб ёш новдагача) бир-бири билан боғлайди. К силема 
ва флоэма ҳам мураккаб тўқимадир, яъни уларнинг тар­
кибида ғамловчи, ажратувчи. Энг муҳими ўтказувчи эле­
ментлар бўлиб, уларнинг деворларидаги поралар — теш ик- 
чалар ёки перфорация (лот. перфораре — теш илиш )лари 
моддалар ўтишини енгиллаштиради. П ерф орацияларнинг 
жойлаш иши тўрсимон, спиралсимон, нарвонсим он бўли- 
ши мумкин.
Ўтказувчи тўқималар, бирламчи ва иккилам чи бўлади. 
Бирламчи тўқима барг, ёш новда ва илдизларда бўлиб про- 
камбийдан, иккилам чиси кам бийдан (ўсим лик камбий 
ҳисобидан энига ўсади) ҳосил бўлади.
Жуда кўп органларда ксилема билан ф лоэм а ёнма-ён 
жойлаш иб алоҳида қатламлар ёки ўтказувчи боғламлар 
ҳосил қилади.
Новда ва илдизларнинг апекс қисмидаги меристема 
ҳужайраларининг прокам бий фаолияти натиж асида бир- 
паллали ўсимликларда ёп и қ ўтказувчи боғлам, икки п ал- 
лали ўсимликларда эса о чи қ боғлам вужудга келади, бу 
боғламларга 

Download 7,77 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   ...   206




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish