Анатомияси ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим

-расм.
Lagochilus inebrians (кўкапаранг) баргининг кўндаланг кесими: 
эв —
ю қори эп и д ер м а; 
эп —
остки эпидерм а; 
к —
кутикула; 
в —
бир 
ҳужайрали оддий тукча; 
ж
— 4 ҳужайрали безча; 
ж —
8 ҳужайрали безча; 
у —
оғизча (устьица); 
пр —
коллатериал ўтказувчи туда (боғлам); 
пт —
устунсимон паренхим а; 
ер —
м езоф иллнинг ўрта қисм и; 
км —
эфир
мойлари.
ўсадиган ўсимликлар киради. Бу турдаги ўсимликларнинг 
барг эпидермиси ҳар хил шаклда бўлиб, жуда кўп тукча­
лар, эфир мойлари чиқарадиган безлар, қалин кутикула 
билан қопланган (масалан, Ўзбекистон чўлларида ўсувчи 
кўкпаранг=лагохилус, 83-расм). Ҳаво йўллари анча ботиқ 
ҳолда жойлашган. Устунчасимон паренхима кучли тарақ- 
қий этган. Ҳужайранинг осмотик босими 20—40 атм. га 
етади, улар жуда кўп сув ютиб, кам сув буғлатади.
Ўсимликларда баргларнинг анатомик тузилишидаги 
фарқлар нафақат уларнинг ҳар хил экологик шароитда яша- 
шига, ҳатто битта ўсимликнинг ҳар хил ярусларда жойла- 
шишига қараб ҳам фарқ қилинади.

---

Ёруғда ва сояда жойлашган баргларнинг морфологик 
ва анатомик тузилишидаги фаркдар, айниқса дарахтларда 
яққол кўринади. Чунончи, ёруғда жойлашган баргларда 
эпидерма ҳужайралари қалин кутикула билан қопланган, 
Устунсимон паренхима тўқимаси икки-уч қатор ҳужайра- 
лардан иборат бўлади. Сояда ўрнашган баргларда устун­
симон паренхима фақат бир қатор, ғовак паренхима эса 
уч-тўрт қатор ҳужайралардан ташкил топади. Масалан. 
сиреннинг ёруғда ўрнашган барги соядаги баргига нисба­
тан анча қалин бўлади. Ёруғдаги баргнинг мезофили икки 
қатор устунсимон ҳужайралардан иборат. Соядаги баргдг 
эса бир қатор устунсимон тўқима жойлашган бўлиб, ғовак 
паренхима тўқималари орасида бўшлиқлар мавжуд (82- 
расмга қаранг). Шу бўшлиқлар орқали газ алмашинуви 
содир бўлади.
Ўзбекистоннинг дала, чўл ёқаларида ўсадиган тут да- 
рахти баргларининг эпидерма ҳужайраларида, гоҳо тўқи- 
маларининг бошқа қисмида цистолитлар (юнон. ц и с -
т и с — пуфак, л и т о е — тош) бўлади. Буларда мезофилл 
уч қатор устунсимон ва бир қатор ғовак паренхимадак 
ташкил топган.
Ўзбекистоннинг адирларида ўсадиган ксерофит кўкпа- 
ранг (Lagochilus inebrians) баргининг анатомик тузили­
ши ксероморф бўлиб, изолатерал шаклда (83-расм) бўла- 
ди. Мезофилл устунсимон ва ғоваксимон тўқималарга 
дифференциялашмаган. Баргнинг устки (адаксиал) 
вг
остки (абаксиал) қисмларидаги мезофилл тўқималари 
2
— 
3 қатор жойлашган бир хил шаклдаги устунсимон тўқи- 
малардан ташкил топган. Уларнинг фарқи шундан ибо- 
ратки, абаксиал томондаги хужайралар орасида бўшлиқ- 
лар мавжуд.
Устки ва остки мезофилл ўртасида икки қатор юма- 
лоқлашган ҳужайралар бўлиб, ғовак тўқимани эслатади. 
Ўтказувчи боғламлар коллатерал тузилишда. Адаксал то- 
монда ксилема ва абаксал томонда флоэма жойлашган, 
Флоэма ва ксилема ҳажми гистологик тузилиши жиҳати- 
дан фарқ қилади.
Баргнинг қопловчи тўқимаси: эпидерма ва \аво йўлла- 
ридан иборат. Эпидерма бир қатор майда ва бурама изо­
диаметрик (юнон. изос — бир хил, циаметрос — кўндаланг]

---