Анатомияси ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим

3-§. ПОЯ, УНИНГ ФУНКЦИЯСИ, МОРФОЛОГИК ВА
АНАТОМИК ТУЗИЛИШИ
П оя — новда ўқи бўлиб, бўғим ва бўғим оралиғидан 
иборат. Унда ўсим ликнинг барг ва шохчалари ҳамда гул- 
лари жойлашади. Поя бир йиллик ва кўп йиллик ўтларда, 
тана эса дарахт ва буталарда бўлади. Поя орқали барг, илдиз 
билан боғланади.
П оянинг асосий вазиф аси танани ти к ёки ёти қ ҳолда 
ушлаб туриш ва илдиз орқали шимиб олинган сув ҳамда 
унда эриган минерал моддаларни бундан таш қари, баргда 
ассим иляция жараёнида ҳосил бўлган органик моддалар­
ни ўтказиш дан иборат.
П оя о зи қ моддалар тўпланадиган жой ва вегетатив 
кўпайиш органи бўлиб хизмат қилади. Пояда барглар маъ­
лум бир тартибда жойлаш иб, қуёш нуридан унумли ф ой- 
даланиш ига имкон яратилади. Суккулент (лот. с у к к у с — 
ш ира, ш ирали) ўсимликлар (кам сув буғлатади, чунки 
қуруқ шароитда ўсади)нинг этли пояси хлорофиллга бой 
бўлиб, ассим иляция этувчи органдир (масалан, кактус, 
Мексика агавалари). П ояда гул ва мевалар ҳосил бўлади 
(масалан, шоколад дарахти — Theobrom a cacao, қовун да- 
рахти — Carica papaya).
П ояларнинг ш акли ўсимликларнинг турига ва ўсиш 
ш ароитига қараб ҳар хил бўлади. Кўпинча улар цилинд­
р ик, баъзан у ч қ и р р а л и (қи ёқ ўгларда), тўрт қиррали 
(лабгулдош ларда), кўп қиррали (кактусларда), троп и к 
ўрмонларда ўсувчи брахихитон, бом баксалари деган д а­
рахтларда бочкага ўхшашдир.
П оялар ўсиш йўналиш ига қараб 
ор тот р оп
(тик) ва 
п л а -
ги отр оп
(кўндаланг) бўлади. Ортотроп пояларга кунгабо- 
қар, ғўза, маккажўхори мисол бўлади. У ларнинг орасида 
чирмаш увчи ёки таянчга ўралиб, юқорига ўсадиган ўтчил

---

ўсимликлар (печакгул), лианалар деб аталадиган дарахт­
симон ротанг пальмасини кўрсатиш мумкин.
Плагиотроп пояларнинг баъзилари ерда ёйилиб қўшим- 
ча илдизлари билан ерга ўрнашиб ўсади, бу хилда ўсувчи 
ўсимликларга судралиб ёки ёйилиб ўсувчи поялар дейи­
лади (ғозпанжа, темиртикан, тошёрар, маймунжон ва бош- 
қалар). Ер бағирлаб ўсувчи пояларга маданий ўсимлик- 
ларнинг палакларини кўрсатиш мумкин (қовун, тарвуз, 
бодринг, қовоқ). Айрим ўсимликларнинг поясида бўғим 
оралиғи жуда ҳам қисқа бўлиб, барглари ер бағирлаб ўса- 
ди, ўша баргларининг ўртасидаги поя ўсиб гул ҳосил қила- 
ди. Бундай пояларга