Анатомияси ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим

органлар: масалан, новда, барг ёки илдизларнинг маълу
сабабларга кўра етарли даражада тараққий этмасдан, и
ҳолича ирсий мустаҳкам белгига айланиб қолиш ҳоллар
кўринади. Масалан, гулли паразитлардан зарпечак ва ш у\
ғияларнинг барглари редукция (лот. р е д у к ц и о — қисв
ариш) ланиб жуда майда пўстларга айланган. Бу жараё
ўсимликларнинг яшаш шароитига мослашуви туфайл
содир бўлади. Зарпечак ва шумғияда барг ҳамда илдизла
и
1 1 Ь
 
* 
ai
И
Д
Д
и
1 Д 1 t t l T i M
S i l t i y
, »У
хк
/Ч дат Умйк-вЯй» 
JL 
4 
«йф 
ч
».
*
; V а м ғ »
v 
г,
i w i S i p
11 
-раем.
Мексика ва Бразилияда ўсувчи кактуслар. 
38
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

редукцияланган бўлиб, бошқа ўсимликларнинг танасига 
сўрғичлари ёрдамида ўрнашиб, текинхўрлик қилиб ўсади. 
Шунингдек, тропик ўрмонларда ўсувчи рафлезия (13-расм) 
да ўсув органларнинг янада кўпроқ редукцияланганлиги 
кўринади. Уларда илдизлар ҳам, баргли новдалар ҳам 
бўлмайди, фақат тортмалар — сўрғичлар (гаусториялари) ёр­
дамида хўжайин ўсимликнинг пўстлоғи орасига ўрнашиб, 
паразитлик қилиб ўсади ва жуда ҳам йирик гул хрсил қила- 
ди. Баъзан ўсимликларда бирор органнинг бутунлай йўқо- 
либ ёки нобуд бўлганлигини учратиш мумкин. Масалан, 
сигирқўйруқцошларда бешта чангчининг иккитагача, ғал- 
ладошларда олтита чангчининг биттагача сақланиб қолин- 
ганлигини ва бошқаларининг нобуд бўлганлигини кўриш 
мумкин. Бутгулдошларда эса тўпгулдаги қоплағич барглар 
бутунлай ривожланмасдан қолган. Бундай орган 
абортив
(лот. абортивис — чиқариб ташлаш) органлар деб ата­
лади.
Баъзан ўсимликда турига хос бўлмаган, лекин аждод- 
ларига хос бўлган айрим белгилар пайдо бўлади. Бундай 
ҳодисага 
атавизм 
(лот. а т а в у с — аждод) деб аталади. Ата- 
визмга гулнинг косача баргларини бутунлай баргга, икки 
жинсли гулларни бир жинсли гулга, новдада ҳалқа ёки
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

доира шаклида жой­
лашган баргларни қара-
ма-қарши ёки , 
ҳам 
содда жойлашни чан- 
гчиларни гултожбарг- 
ларга айла! п ши (приму­
ла,
да) мисол бўла олади. 
Бунга асосий сабаб та- 
шқи муҳит (вирус, 
замбуруғ ёки аукцин 
ферментларнинг ноа-
„ 
ник таксимланиши)
\Ъ-расм.
Паразитликка мослашган 
_ _
сабаб булиши мумкин.
/сим 
оламида
баъзан бир орган тараққиётининг иккинчи орган тарақ- 
қиётига боғлиқҳолда ўсиши ҳодисаси учраб туради, бунга 
корреляция (лот. корреляцио — нисбат, муносабат)