Анатомияси ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим

П оя н и н г иккилам чи т у зи л и ш и . 
И кки паллали ўсим лик- 
лар поясида иккиламчи меристемалар жуда эрта ш аклла­
нади. Ш унга м увоф иқ иккилам чи тузилиш (структура)лар 
ҳам эрта ҳосил бўлади ва тез ривожланади. И ккилам чи 
тузилишга ўтиш кам бийнинг ш аклланиш и билан бош ла­
нади. Дарахтларда бу жараён жуда тез содир бўлади ва 
эндигина ёзилган новдада бирламчи тузилиш ни аникдаш
жуда ҳам қийин. Ўтчил ўсимликларда эса аксинча, и кки ­
ламчи тузилмалар эрта ш аклланиш ига қарамай бирламчи 
тузилиш белгилари узоқ вақт сақланади.
Поянинг типик бирламчи тузилишини ўтчил ўсимлик- 
лар куртагида кўриш мумкин.к у р т а к ёзила бошлаган вақг- 
да камбий хосил бўлади, у фаол иш лайди ва иккиламчи 
тузилишни пайдо қилади. Камбий ҳужайралари боғлам- 
лар ўртасидаги паренхима ҳужайраларидан ёки ф лоэм а ва 
ксилема ўртасида сақланиб қолган прокам бий (бирламчи 
камбий) хужайраларидан ш аклланиш и мумкин.
И к к^ п ал л ал и ўтчил ўсимликларнинг иккилам чи тузи­
лиши бирламчи тузилишидан кам ф арқ қилади. Иккиламчи 
тузилиш камбий ҳалқаси \о си л бўлиши ва уғптягфаЯТТОР 
ти туфайли" юЭТга~кёладй,' натйжада ттояйўғонлаш ади ва 
тола боғламлари маълум бир тартибда жойлашади. Бу боғ- 
ламлар поя бўйлаб параллел тортилганлиги учун кўнда- 
ланг кесмада улар доирасимон кўринади.
П о я н и н г боғлам ли ту зи л и ш и н и себарга м и соли да 
кўриш мумкин (64-расм). Эпидерма ю пқа кутикула қава- 
ти билан қопланган. Эпидерма хужайралари йўғонлашган 
ва кутикулалашган. Эпидерма остида юпқа пўстли пўстлоқ 
паренхимаси жойлашади. Унинг хужайралари тангентал 
(лот. т а н г е н с — тегишли, алоқадор, узунасига, бўйига) 
йўналишда чўзилган ва шу сабабли энига ўсиш га ёрдам 
беради. К ейинроқ эпидермага эн г яқи н ж ойлаш ган ана
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

64