Анатомияси ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим

П-расм.
Б аргларн и нг том ирланиш и: / — параллел том ирланиш ; 
2 — ёйсим он том ирланиш ; 
3
— барм оқсим он том ирланиш ; 
4 —
патсим он том ирланиш ; 5 — дихотом ик том ирланиш .
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ларига хосдир. Кўпчилик қирққулоқларда ва содда тузил­
ган уруғли ўсимликларда битта ёки иккита бир-бири би­
лан туташмаган оддий томирлар бўлади. Ғалладошларда 
параллел, пиёзгудцошларда ёйсимон томирланишни кўриш 
мумкин.
Дихотомик томирланишда бир-бири билан улагичлар 
(анастамозлар) орқали қўшилиб тўрлар ҳосил қилади. Бун­
дай томирланиш баргда озиқланишни сув ва тузларни 
ҳужайраларга томон, эластик моддаларни эса доимо барг- 
лардаги ҳужайралардан пояга томон ҳаракатини тезлашти- 
ради. Бу хилдаги томирланиш тол, олма, нок, зирк ва бош- 
қаларда учрайди. Патсимон томирланиш системаси кўпчи- 
лик дарахт, бута ва ўтчил ўсимликларнинг баргида бўлади.
Баргларнинг томирланишини ўрганиш палеоботаникада 
ҳамда ўсимликларни системага солишда эътиборга оли- 
надиган доимий белгилардандир.
Томирланиш системаси бир ўсимликдаги барг пластин­
касида ҳам ҳар хил бўлиши мумкин. Масалан, пастки ярус- 
дан юқори ярусга қараб томирлар ошиб боради, яъни паст- 
даги соярокда жойлашган баргларга нисбатан устки серёруғ 
ярусда жойлашган баргларда томирланиш кўпроқ ривож­
ланади. Бу қонунни 1902—1904 йилларда буюк олим 
В. Р. Заленский кашф этган.
Баргнинг новда ўқида жойлашиш тартиби. 
Ўсимликлар- 
нинг барглари новда ўқида маълум бир қонун асосида 
жойлашиб радиал симметрия ҳосил қилади. Баргнинг новда 
ўқида жойлашиши бир неча хилдир:
а) навбатли, кетма-кет ёки спираль жойлашиш — бун­
да барглар ҳар бир бўғинда биттадан чиқади ва новда бўйлаб 
пастдан юқорига қараб жойлашади. Баргларнинг шу та- 
риқа жойлашишига навбатли, кетма-кет ёки спираль жой­
лашиш деб аталади (атиргулдошлар, 78-расм, А).
б) новданинг ҳар қайси бўғинида иккита барг бир-би- 
рига қарама-қарши жойлашган бўлса қарама-қарши жой­
лашиш деб аталади (лабгулдошлар, сигирқуйруқдошлар, 
сирень ва бошқа ўсимликларда) (78-расм, Б). Бунда юқори- 
даги иккита қўшни жуфт барглар, пастдаги жуфт барглар­
га соя туширмайди;
в) ҳар бўғимда бир нечтадан барг тўп бўлиб жойлаши­
шига ҳалқасимон жойлашиш деб аталади (элодея, олеандр.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---