Anatomiya odam tanasining shakli, tuzilishi, uning funktsiyalarini va

 
Me`da.
 
(ventriculus 
seu
  gaster)
  Me’da
 
ovqat  xazm  qilish  organlarining  eng 
keng qismi bo’lib, chap tomonda qovurg’alar ostida, diafragmaning tagida, o’ngda 
joylashadi.  Me’daning  shakli  ovqat  bilan  to’lishiga  qarab,  shoxsimon,  noksimon 
bo’ladi.  Me’da hazm nayining eng kengaygan qismi. Me’da qorin bo’shlig’ining 

---

102 
 
 
yuqori  qismida,  diafragma  va  jigarning  ostida  joylashadi.  Uning  3/4  qismi  chap  
qovurg’a osti  sohasida, 1/4 qismi qorin usti sohasida turadi.        
Uning  xajmi  xam  ovqat  bilan  to’lishiga  qarab  o’zgarib  turadi.  Yoshi  katta 
odamlarda  uning  xajmi  1-3  l,  uzunligi  o’rtacha  25-30  sm,  eni  12-14  sm  bo’ladi. 
Me’daning  biroz  turtib  chiqqan,  pastga  qaragan  tomoni  katta  aylanasi,  o’ng  va 
yuqori  tomonga  qaragan  kichik  aylanasi  ajratiladi.  Me’daning  kirish  qismi
,
  tubi, 
chiqish qismi
 
farqlanadi
.
  
Me’daga  kirish  qismi  bog’lag’ichlar  bilan  diafragmaga,  chiqish  qismi  orqa 
qorin  devoriga  birikkan  bo’lib,  qolgan  qismi  erkin  xarakat  qiladi.  Me`da  devori 
uch  qavatdan:  shilliq,  shilliq  osti,  muskulli  va  seroz  qavatdan  tuzilgan  bo’ladi. 
Shilliq  qavat  pushti  rangda  bo’lib,  juda  ko’p  burma  hosil  qilgan,  ustki  yuzasi  bir 
qavat  prizmasimon  epiteliy  xujayralari  bilan  qoplangan.  Shilliq  qavat  tagida  juda 
ko’p miqdorda naychasimon bezlar joylashgan. Bu qavatdagi bezlarning umumiy 
soni  odamda  14  millionga  etadi.  Bu  bezlar  me’daning  tubi  kardiy,  pilorik  bezlar 
deb  nomlanadi.  Naysimon  bezlarning  yo’li  me’da  chuqurchalariga  ochiladi. 
Asosiy  xujayralarning  tanasi  va  tagi  pepsin  fermenti  ishlab  chiqaradi.  O’rab 
turadigan  xujayralar  pepsin  fermentini  aktivlashtiradigan  xlorid  kislota  ajratadi. 
Pepsin fermenti oqsillarni parchalaydi. Me’daning chiqish qismida o’rab turuvchi 
xujayralar  bo’lmaydi.  Shuning  uchun  bu  qismdan  kislotali  shira  emas,  balki 
kuchsiz  ishqoriy  xususiyatga  ega  bo’lgan,  faqat  pepsinni  o’zida  saqlagan  shira 
ajraladi.  Shilliq  qavatning  tagida  shilliq  osti  qavat  joylashgan  bo’lib,  u  yumshoq 
biriktiruvchi to’qimadan tuzilgan. Unda qon tomirlari va nerv tolalari ko’p bo’ladi. 
Me’daning  muskul  qavati:  tashqi  ko’ndalang,  doiraviy  va  ichki  bo‘ylama 
muskullardan  tuzilgan.  Doiraviy  muskullar  me’daning  kirish  qismida,  me’da 
tanasining  chiqish  qismiga  o’tish  joyida  yaxshi  rivojlangan.  Bu  muskullar 
me’daning kirish va chiqish qismida sfinkterнi hosil qiladi. 
Me’da  ustki  tomondan  seroz  qavat  bilan  o’ralgan.  Bu  qavat  yupqa 
biriktiruvchi  to’qimadan  tuzilgan  bo’lib,  qorin  pardasining  ichki  varag’idan  hosil 
bo’ladi.  Me’daning  oldingi-orqa  yuzalarini  qoplagan  seroz  parda  katta-kichik 

---

103 
 
 
aylanalarda birlashib, me’da-jigar, me’da-taloq bog’lamlarini hosil qiladi va katta 
charviga tutashadi. Me’daning shakli va joylashishi odam gavdasining tuzilishiga 
bog’liq.  Uning  quyidagi  turlari  uchraydi:  1.Qarmoq  shaklidagi  me’da  (80% 
holatda)    normosteniklarda  uchraydi.  2.  Shox  shaklidagi  me’da  gipersteniklarda  
uchraydi  va  diafragma  yuqori  turgani  uchun  yuqori  va  qiya  joylashadi.  3. 
Uzaytirilgan  qarmoq  yoki  paypoq  shaklidagi  me’da  asteniklarda  uchraydi.  
Bunday me’daning tanasi uzun bo’lib, pilorik qismi yuqoriga tez ko’tariladi. Havo 
pufagi  bo’ylamasiga  cho’zilgan  noksimon  shaklda  бўладi
6
.    Me’daning  shakli 
yoshga va jinsga  ham bog’liq: ayollarda ko’pincha uzaytirilgan paypoq shaklidagi 
me’da uchrasa, bolalar va qariyalarda shox shaklidagi  me’da uchraydi.