Anatomiya odam tanasining shakli, tuzilishi, uning funktsiyalarini va

  Quloq  oldi  so’lak  bezi
 
so’lak  bezlarining  eng  yirigi  bo’lib, vazni 25-30 g 
gacha  еtadi.  U  tashqi  quloq  tagidagi  teri  ostida  joylashgan.  Uning  so’lak  yo’li 

---

99 
 
 
chaynash  muskulining  ustidan  o’tib,  og’iz  dahliziga,  yuqorigi  2-jag’  tish  sathida 
ochiladi.  Bu  bez  7  bo’lakdan  iborat  bo’lib,  qon  tomirlar  va  nervlar  bilan  yaxshi 
ta`minlangan.  Jag’  osti  so’lak  bezi  bo’yinning  yuqori  qismida,  pastki  jag’  ostida 
joylashgan.  Uning  vazni  15  g  gacha  etadi.  So’lak  chiqarish  yog’li  til  ostiga,  til 
tutqichining 2 yoniga ochiladi. 
Til osti so’lak bezi
 
til ostida joylashgan bo’lib, so’lak chiqarish yo‘li jag’ osti 
so’lak bezining so’lak yo’li bilan birga yoki aloxida til tutqichi asosiga ochiladi. 
Xalqum. 
Halqum 
(pharynx)
  bosh va bo’yin sohasida joylashgan toq a’zo  bo’lib, hazm 
va    nafas  tizimiga  kiradi.  U  voronkasimon  shaklda    bo’lib    uzunligi  12-14  sm 
tashkil  etadi.  Halqum  yuqorida  kalla  asosiga  birikadi.  Pastda  u  VI-VII  bo’yin 
umurtqalari  sohasida  qizilo’ngachga  o’tib  ketadi.  Kalla  asosiga  birikkan  yuqori 
devorini halqum gumbazi deyiladi. Halqumning orqa devori bilan bo’yin fastsiyasi 
o’rtasida bo’sh biriktiruvchi to’qima bilan to’lgan halqum orqa sohasi joylashgan. 
Halqumning  old  tomonida  burun  bo’shlig’i,  og’iz  bo’shlig’i  va  hiqildoq  
joylashgan  bo’lib,  nafas  yo’li  hazm  yo’li  bilan  kesishadi.  Bu  a’zolarga  nisbatan 
halqumda uch: burun, og’iz va hiqildoq qismi  tafovut qilinadi. 
Halqumning burun qismi halqum gumbazi bilan yumshoq tanglay o’rtasida  
joylashgan.  U  o’ng  va  chap  xaonalar vositasida  burun  bo’shlig’i  bilan tutashgan. 
Halqum gumbazini orqa devorga o’tish joyida  limfoid to’qima to’plami - halqum 
murtagi  joylashgan.  Halqumning  burun  qismini  yon  devorida  eshituv  nayining 
halqum  teshigi,  uning  ust  va  orqa  tomonida  eshituv  nayi  bo’rtiq  maydoni  
joylashgan.  Halqumning og’iz qismi tanglay chodiri bilan hiqildoqqa kirish teshigi 
o’rtasida  joylashgan.  Bu  qism  old  tomondan  tomoq  teshigi  vositasida  og’iz 
bo’shlig’i bilan qo’shiladi. Halqumning og’iz qismida til ildizi sohasida til murtagi 
va juft  tanglay murtagi joylashgan.  

---

100 
 
 
 
30-rasm. Halqum 
Halqumning  hiqildoq  qismi  hiqildoqning  orqasida  hiqildoqqa  kirish 
teshigidan qizilo'ngachgacha  davom etadi.  
Xalqumda  ovqat  yutish  va  nafas  olish  yo’llari  bir  -  biri  bilan  kesishadi.  Bu 
nafas organlari oldingi ichakdan rivojlanganligining dalilidir. Ovqat yutish vaqtida 
kichik  tilcha  ko’tarilib,  burun  bo’shlig’ini,  xiqildoq  ustligi  pastga  tushib, 
xiqildoqni berkitadi va ovqat og’izdan tomoqqa, undan qizilo’ngachga o’tadi. 
Qizilo’ngach
 
(
esophagus) 
xalqumni  me`da  bilan  birlashtiruvchi  muskul 
naydan iborat. Uning uzunligi 25-30 sm bo’lib, 6- bo’yin umurtqasidan boshlanib, 
XII  ko’krak  umurtqasigacha  davom  etadi.  Qizilo’ngach  traxeyaning  orqasida 
joylashgan. U 3 qismdan: bo’yin, ko’krak va qorin qismlardan iborat.