Anatomiya odam tanasining shakli, tuzilishi, uning funktsiyalarini va

8 - § Tana skeleti 
        Tana skeleti umurtqa pog’onasi, qovurg’alar va to’sh suyaklaridan iborat. 
 
Umurtqa pog’onasi
 (kolumna vertebralis) yangi tug’ilgan bolada biroz egik 
yoy  shaklida  bo’lib,  kattalarda  S  xarfiga  o’xshaydi.  Umurtqa  pog’onasi  33-34  ta 
umurtqaning  qo’shilishidan  hosil  bo’lgan,  uzunligi  70-90  sm.  U  tananing  asosiy 
o’qi  hamda  tayanchi  hisoblanadi.  Umurtqalar  tog’aylar  yordamida  birin-ketin 
segmentlar  hosil  qilib  birikadi.  Ular  yuqoridan  pastga  5-bel  umurtqasigacha 
yiriklashib boradi, undan pastga qarab yana maydalashadi. Dumg’aza umurtqalari 
yaxlit  dumg’aza  suyagini  hosil  qiladi.  Dum  umurtqalari  odamda  rudiment  holda 
bo’ladi. Umurtqa pog’onasi 7 ta bo’yin umurtqasi, 12  ta ko’krak umurtqasi, 5  ta 
bel umurtqasi, 5 ta dumg’aza umurtqasi va 4 - 5  ta dum umurtqasidan tuzilgan. 
 
Umurtqa  teshiklari  birlashib,  umurtqa  pog’onasi  kanalini  hosil  qiladi,  uning 
ichida  orqa  miya  joylashadi.  Umurtqa  pog’onasining  bo’yin,  bel qismlari  oldinga 
biroz bo’rtib chiqqan bo’lib,
 lordoz, 
ko’krak va dumg’aza qismlari orqaga bo’rtgan 
bo’lib,
 kifoz
 deyiladi. 
 
Bo’yin  lordozi  bola  1,5-2  oyligida  bo’ynini  tuta  boshlashi  bilan,  ko’krak 
kifozi 5 - 6  oylikda bola o’tirishi bilan hosil bo’ladi. Bel lordozi 11-12 oylikda bola 
turishi  va  qisman  yura  boshlashi  bilan  shakllanib  boradi.  Bel  lordozi  dumg’aza 
kifozining vujudga kelishiga sabab bo’ladi. Ba`zan, bola partada noto’g’ri o’tirishi, 

---

37 
 
 
kasallanishi,  shikastlanishi  va  mexnat  darslarida  gigiena  qoidalariga  amal 
qilmasligi  natijasida  umurtqa  pog’onasi  yuqoridagi  tabiiy  egilishlardan  tashqari, 
yon tomonga ham egilishi mumkin. Bunga
 skolioz
 deb ataladi. Umurtqa pog’onasi 
organizmning  o’q  skeletidir.  Bola  qaddi  -  qomatining  raso  bo’lishida,  umurtqa 
pog’onasining  to’g’ri  rivojlanishida  muxim  axamiyatga  ega.  Umurtqa 
pog’onasidagi  aloxida  umurtqalarning  tanasi  umurtqalararo  disk  tog’aylari 
yordamida  bir-biriga  xarakatchan  birikadi.  Umurtqalararo  tog’aylar  egiluvchan 
bo’lib,  bel  qismida  qalinroq  tuzilgan.  Umurtqalarning  o’simtalari  bir-biri  bilan 
bo’g’im hosil qilib tutashadi. Bolalarning umurtqa pog’onasi egiluvchan bo’ladi. 
       
Umurtqa  (vertebra)  suyak  xalqadan  iborat  bo’lib,  yo’g’onlashgan  old  qismi 
uning  tanasi  xisoblanadi.  Orqa  qismi  -  ravog’i  ingichka  yoysimon  bo’ladi. 
Umurtqa  tanasi  bilan  yoyi  qo’shilib,  umurtqa  teshigini  hosil  qiladi.  Umurtqa 
teshiklari  o’zaro  birlashib,  umurtqa  kanali  yuzaga  keladi.  Umurtqa  kanalida  orqa 
miya  joylashadi.  (2-rasm)  Umurtqa  yoyidan  7  ta  o’simta:  1  ta  orqa  yoki  o’tkir 
qirrali o’simta, 2  ta yon  ko’ndalang o’simta, 2  ta  yuqorigi va  2  ta  pastki bo’g’im 
o’simtasi chiqqan. Umurtqaning tanasi bilan bo’g’im o’simtalari orasida umurtqa 
kesigi  bor,  ularning  qo’shilishidan  umurtqalararo  teshiklar  hosil  bo’ladi.  Ulardan 
orqa miya nervlari chiqadi. 
            
4-rasm. Umurtqa suyagi.