Anatomiya odam tanasining shakli, tuzilishi, uning funktsiyalarini va

Yo’g’on  ichak.
(intestinum  crassum)
Yo’g’on  ichak  diametri  ingichka 
ichaknikiga  nisbatan  2-3  marta  katta  bo’lib,  uzunligi  1,3  -  1,5m  keladi.  U 

---

106 
 
 
ichaklarning  eng  keng  qismi  xisoblanadi.  Yo’g’on  ichak:  chuvalchangsimon 
o’simtali  ko’richakka,  ko’tariluvchi,  ko’ndalang,  tushuvchi  va  sigmasimon 
chambar ichak xamda to’g’ri ichakka bo’linadi. 
 
33-rasm.Yo’g’on va ko’richakning ichki tuzilishi 
 
Ko’richak
(caecum)
xalta  shaklida  bo’lib,  bir  uchi  berk,  uning  8-15  sm 
uzunlikdagi  chuvalchangsimon  o’simtasi  bo’ladi.  Yo’g’on  ichak  uzunasiga 
yo’nalgan  muskulli  3  ta  lentasi  bo’lishi  va  seroz  qavatida  biroz  turtib  chiqqan 
yog’li  o’simtalar  hosil  qilishi  va  bo’g’im  -  bo’g’im  bo’lishi  bilan  ingichka 
ichakdan  farq  qiladi.  Yo’g’on  ichakning  devori  xam  ingichka  ichakning  devori 
singari uch qavatdan tuzilgan. 
Yo’g’on  ichakning  shilliq  qavati  vorsinkalar,  xalqasimon  burmalar,  limfa 
tugunchalari  bo’lmasligi  bilan  ingichka  ichakning  shilliq  qavatidan  farq  qiladi. 
Yo’g’on  ichak  shirasida  fermentlar  bo’lmasdan,  shilimshiq  moddalar  ko’p.  Bu 
ichakda  chirituvchi  bakteriyalar  ko’p  bo’ladi.  Unda  qisman  suv  so’riladi  va 
chiqindi moddalar shu ichakda shakllanadi. 
Muskul  qavati  yo’g’on  ichakning  turli  qismida  bir  xil  rivojlanmagan. 
Uzunasiga  yo’nalgan  muskul  tolalari  bu  ichakning  xamma  qismida  bo’lmaydi. 
Ular  uchta  ichak  lentasi:  ichak  tutqichi,  charvi  va  erkin  joylashgan  lenta  hosil 
qiladi.  Erkin  lenta  yo’g’on  ichakning  ko’ndalang  qismidan  tashqari  barcha 

---

107 
 
 
qismining  oldingi  yuzasida  joylashgan  bo’ladi.  Yo’g’on  ichakning  orqa  chetki 
tomonida  yog’li  lenta  -  charvi  joylashgan.  Ichakning  orqa  ichki  tomonida 
ko’ndalang 
ichakdan 
tashqari, 
ichak 
tutqichi 
joylashgan 
qismidan 
chuvalchangsimon o’simta 
(appendix vermiformis)
 boshlanadi. Uning  uzunligi 2-
20  sm,  kengligi  0,5-1,0  sm  bo‘lib,  u  qorinparda  bilan  hamma  tomondan  o’ralib 
tutqich hosil qiladi. Bu o’simtaning joylashishi ko’richakning holati va uzunligiga 
bog’liq.  Asosan  u  o’ng  yonbosh  chuqurchasida,  ba’zan  yuqori,  pastroqda  yoki 
ko’richakning orqasida bo’lishi mumkin 
Ko’tariluvchi  chambar  ichak
(colon  ascendens)
ko’richakning  yuqori 
tomonga davomi bo’lib, qorin bo’shlig’ining o’ng yon tomonida joylashadi. Uning 
uzunligi  15-20  sm.  Jigarning  o’ng  bo’lagi  yuzasiga  borganida  u  chapga  burilib 
o’ng  chambar  ichak  burilish  burchagini  hosil  qilib,  ko’ndalang  chambar  ichakka 
o’tib ketadi.  
 Ko’ndalang  chambar  ichak
(colon  transversum)
o’ng  chambar  ichak 
bukilmasidan  boshlanib  ko’ndalang  joylashadi  va  burilish  burchagini  hosil  qilib 
pastga tushuvchi chambar ichakka o’tib tutashadi. Ko’ndalang chambar ichakning 
uzunligi  uning  boshlanish  va  oxirgi  nuqtalari  oralig’idan  uzun  bo’lgani  uchun 
odatda u pastga qaragan ravoq shaklida joylashadi.  
 Pastga  tushuvchi  chambar  ichak 
(colon  descendens)
chap  burilish 
burchagidan    boshlanib  pastga  tomon  chap  yonbosh  chuqurchasiga    tushib  S-
simon  ichakka  tutashadi.  U  qorin  bo’shlig’ining  chap  yon  tomonida  joylashadi. 
Pastga tushuvchi chambar ichakning uzunligi  10-15 sm tashkil etadi. 
 Sigmasimon  ichak 
(colon  sigmoideum)
  chap  yonbosh  chuqurchasida 
joylashadi.  Sigmasimon  ichakning  uzunligi  15-67  sm  bo’lib,  odatda  ikkita 
qovuzloq hosil qilib joylashadi. U qorinparda bilan har tomondan o’ralgan. 
To’g’ri  ichak 
(rectum)
  hazm  kanalining  oxirgi  qismi  bo’lib,  kichik  chanoq 
bo’shlig’ida  joylashadi.  U  III  dumg’aza  umurtqasi  sohasida  boshlanib  oraliq 
sohasida  orqa  chiqaruv  teshigi  - 
anus
  bilan  tugaydi.  To’g’ri  ichakning  uzunligi 
katta  odamda  o’rtacha  15-20  sm,  kengligi  2,5-4,5  sm  bo‘ladi.  Uning  orqasida 

---

108 
 
 
dumg’aza va dum suyagi joylashsa, old tomonida erkaklarda qovuq, protata bezi, 
urug’ pufakchalari va urug’ olib ketuvchi nay kengaymasi, ayollarda esa bachadon 
va qin joylashadi.