Anatomiya 2014. indd

Avtonom nerv tizimining faoliyati. Vegetativ nerv tizimi a’zo-

larga uch xil: funksiomal, trofik va qon tomirlarga harakatlanti-

ruvchi ta’sir ko‘rsatadi. Simpatik va parasimpatik nerv tizimla-

rini fun ksional ta’siri qarama-qarshi, ammo o‘zaro hamkorlikda 

bo‘ladi. Ular yurak da modda almashinishni o‘sgartiradi va shu 

bilan birga, uni ishiga ta’sir etadi. Simpatik nerv tisimi ko‘z qo-

rachig‘i va bronxlarni kengaytiradi, yurak qisqarishi miqdori va 

kuchini kuchaytiradi, uni qo‘zg‘alishini oshiradi.

Parasimpatik nerv tizimi esa bu faoliyatlarni pasaytiradi. Sim-

patik nerv tizimi ichak peristaltikasini va oshqozon shirasi chiqa-

rilishini kamaytirsa, parasimpatik unga teskari ta’sir qiladi.

Organizmga trofik ta’siri modda almashinish jarayonini bosh-

qarishi bilan bog‘liq. Simpatik nerv tizimi modda almashinuvi-

ni oshirib, mu shaklar charchashini kamaytiradi. Organizmni mo-

tor va avtonom faoliyatlarini o‘saro hamkorligi limbik tizim va 

yarim sharlarning peshona bo‘laklari bilan boshqariladi. Bu ham-

korlik organizmni bir butunligini ta’minlovchi gomeostazni – or-

ganizmni ichki muhitini nisbiy doimiyligi va uning tashqi mihit 

bilan aloqasini qo‘llab turuvchi shartsiz va shartli reflekslar or-

qali erishiladi.