Anatomiya 2014. indd

Qon bosimini o‘lchash. Arterial bosim ikki: bevosita va bilvo-

sita usullarda o‘lchanadi. To‘g‘ri usul arterial bosim katta jarroh-

lik aralashuv larida qon bosimini beto‘xtov kuzatib turish kerak 

bo‘lga nida qo‘llaniladi. Bunda arteriyaning markaziy uchiga ki-

ritilib, rezinka naycha orqali simobli monometrga ulanadi. Bil-

vosita usulda arterial bosim yelka arteriyasida Korotkovning to-

vushli usulida Riva-Rochchini simobli sfigmomanometri (175-

rasm) yoki prujinali tono metr bilan o‘lchanadi.

Bunda yelkani havo havdovchi rezina baloncha va manjetda-

gi bosimni ko‘rsatuvchi manometrga ulangan ichi bo‘sh rezinka 

manjet bilan o‘raladi. Manjetga havo yuborilganda u yelka to‘qi-

masini bosadi va yelka arteriyasini siqadi, manometr esa shu bosi-

mni miqdorini ko‘rsatadi. Tomirning tonlari manjetdan pastroq da 

tirsak arteriyasida fonendoskop bilan eshitiladi. N.S.Korotkov si-

qilmagan arteriyada qon oqqanda tovush chiqmasligini aniqlagan. 

Agar bosim ni sistolik bosim darajasidan ko‘tarsak, manjet arte-

riyani to‘liq siqadi va qon oqishi to‘xtaydi. Bunda tovush yo‘qo-

ladi. Agar manjetdagi havoni asta-sekin chiqarib undagi bosimni 

pasaytirsak, u sistolik bosimdan biroz pasayishi bilan qon sisto-

lada siqilgan yerdan kuch bilan o‘tadi va manjetdan pastda tirsak 

arteriyasida qon tomir toni eshitiladi. Man-

jetdagi birinchi tovush hosil bo‘lgan vaqt-

dagi bosim maksimal yoki sistolik bosim-

ga to‘g‘ri keladi. Manjetdan havoni chiqa-