Anatomiya 2014. indd

Qo‘l fassiyalari va topografiyasi

Qo‘l fassiyalari qo‘lning ayrim qismlariga mos ravishda: del-

tasimon, o‘tkir qirra usti, o‘tkir qirra osti, yelka, bilak va qo‘l 

kafti fassiyalariga bo‘linib, biri ikkinchsiga davom etadi.

Qo‘lning teri osti fassiyasi juda yupqa va nozik bo‘lib, ajra-

tib olish qiyin.

Yelka kamari sohasida deltasimon fassiya

 o‘z nomidagi mu-

---

182

shakni qoplab, mushak tolalari orasiga o‘simtalar beradi. Bu fas-

siya lateral tomondan yelka fassiyasiga, old tomondan ko‘krak 

fassiyasiga davom etadi. Orqa tomonda u qalinlashib o‘tkir qirra 

osti fassiyasiga birikib ketadi. O‘tkir qirra usti va o‘tkir qirra os-

ti fassiyalari o‘z nomidagi chuqurchalar chekkasiga birikib, qirra 

osti fassiyasi kurakning qirra osti va kichik yumaloq mushakni, 

qirra usti fassiyasi esa o‘z nomidagi mushakni o‘rab yotadi.

Yelka fassiyasi

  yelka mushaklarini o‘rab, yelka suyagining 

medial va lateral chekkalariga birikub, yelka mushaklari o‘rtasi-

dagi medial va lateral devorlarni hosil qiladi.

Bilak fassiyasi

 yelka fassiyasining davomi bo‘lib unga nisba-

tan yaxshi rivojlangan bo‘ladi. U bilak mushak larini g‘ilof shakli-

da o‘rab mushaklar o‘rtasidagi devorlar hosil qiladi. Yuqorida 

bu fassiya yuzaki mushaklar payi tolalari hisobiga qalinlashadi. 

Kaft usti sohasida bilak fassiyasi qalinlashib, ko‘ndalang yo‘nal-

gan mu shaklarni ushlab turuvchi bog‘ichlarni hosil qiladi.

Bilakning old tomonida joylashgan bukuvchi mushaklarni 

ush lab turuvchi bog‘ich kaft egati ustidan o‘tib, medial tomon-

da no‘xatsimon va ilmoqli suyaklarga, lateral tomonda qayiqsi-

mon va trapetsiyasimon suyaklarga birikadi. Uning ostida hosil 

bo‘lgan kaft usti kanalida ikkita pay qini: barmoqlarni bukuvchi 

yuzaki va chuqur mushaklarning umumiy pay qini va bosh bar-

moqni bukuvchi uzun mushak payi qini yotadi. Bukuvchi mu-

shaklarni ushlab turuv chi bog‘ichning fibroz tolalari bilak va tir-

sak suyaklari tomonda shu suyaklar nomi bilan ataladigan fibroz 

kanallar hosil qiladi. Tirsak tomondagi kanaldan tirsak nervi va 

uning yonida yotgan tirsak arteriyasi va venasi o‘tadi. Bilak to-

mondagi kanaldan kaftni bilak tomonga bukuvchi mushak payi 

va uning pay qini o‘tadi.

Bilakning orqa tomonida hosil bo‘lgan yozuvchi mushaklar-

ni ush lab turuvchi bog‘ich bilak suyagining distal qismini oldin-

gi qirrasi bilan tirsak suyagining bigizsimon o‘siqchasi o‘rtasi-

da tortilgan bo‘lib, uning ostidagi bo‘shliqni fibroz tolalar ol-

tita suyak-fibroz kanalga ajratadi. Ulardan sinovial qinlar bilan 

o‘ralgan kaft va barmoq larni yozuvchi mu shaklar payi o‘tadi. 

Sinovial qin ichidagi sinovial suyuqlik harakat vaqtida paylarni 

ish qalanishdan va qizib ketishdan saqlaydi.

Qo‘l kaftining oldingi yuzasida fassiya ancha qalinlashgan 

bo‘lib, uch 

burchak shaklidagi kaft aponevrozini hosil qiladi. 

---

183

Uning uchi bukuv chi mushaklarni ushlab turuvchi bog‘ichga, aso-

si esa barmoq larga qaragan bo‘ladi. U uchta guruh mushaklarni 

va ularning orasida joylashgan barmoqlarni bukuvchi mushaklar 

paylarini, shuning 

dek, chuvalchangsimon mushaklarga alohida 

fassiyal sohalar hosil qiladi. Kaftning orqa yuzasi fassiyasi ikki: 

yuza va chuqur qatlamdan iborat. Yuza qatlam yaxshi bilinmay-

di. Chuqur qatlam yaxshi rivoj langan bo‘lib, dorsal suyaklararo 

mushaklarni yopib turadi.

Barmoqlarda aponevroz qatlamlar falangalar suyak pardasi-

ga birikadi va kaft tomonda barmoqlarning suyak-fibroz kanal-

larini hosil qiladi. Bu kanallarda sinovial qinlar bilan o‘ralgan 

barmoqlarni bukuvchi mushaklar paylari o‘tadi. I–IV barmoq-

larning pay qinlari alohida-alohida bo‘lib, kaft usti sohasiga-

cha boradi. V barmoqning pay qini barmoqlarni bukuvchi mu-

shaklarning umumiy pay qiniga qo‘shilib ketadi. Shuning uchun 

analizga qon olgan vaqtda jimjiloq qa nina sanchish mumkin 

emas, chunki infeksiya qo‘l kaftiga tarqalishi mumkin. Shu sa-

babli jimjiloqda bo‘ladigan yiringli jarayonlar ham xavflidir.