Anatomiya 2014. indd

Birinchi nafas mexanizmi. Yangi tug‘ilgan chaqaloqda kin-

dikni boylagandan so‘ng kindik qon tomirlari orqali gaz almashi-

nuvi to‘xtaydi. Uning qonida to‘plangan CO

2

 nafas markazini 

qo‘zg‘atadi va birinchi nafas olinadi.

O‘pkada gaz almashinuvi 

Bir qavatli yassi epiteliydan tuzilgan o‘pka alveolalari devori, 

zich o‘pka kapillyarlari to‘ri va unga elastiklik berib turuvchi bi-

riktiruvchi to‘qima tolalaridan iborat. Alveolalarning ichki yuza-

sini uni yuza tarang ligini kamaytiruvchi va alveolalar devorini na-

fas chiqarganda, yopishib qolishdan saqlovchi fosfolipid-surfak-

tantning yupqa qatla mi qoplagan. Alveolalarning devori yupqa va 

nam bo‘lib, gazlarga diffuziya qonunlariga, asosan, yengil diffu-

---

258

ziyalanishga yo‘l beradi. Diffuziyani yo‘nalishi va tezligi gazning 

parsial bosimi yoki kuchlanishi bilan belgilanadi.