Анатом- меш

TA'M BILISH ANALIZATORLARI 
Biz turli xil moddalarning ta'mini til, qisman yumshoq tanglay va halqum orqa 
devorining yuzasida joylashgan maxsus retseptorlar yordamida sezamiz. Ta'm bilish 
retseptorlari ta'm bilish so`rg`ichlari deb ham ataladi. Ular soni katta odamlarda 9 
mingacha boradi. Ta'm bilish so`rg`ichlari tilning uchida, orqa qismi va chekkalarida 
bo`ladi. Tilning o`rtasida so`rg`ichlar yo`q. Agar unga biror modda ta'sir ettirilsa, 
uning ta'mi bilinmaydi. Ta'm bilish so`rg`ichlari 4 xil bo`ladi: ipsimon, 
zamburug`simon, navsimon va bargsimon so`rg`ichlar bor. Ta'm sezgilarini shirin 
achchiq, sho`r va nordon sezgilar deb 4 guruhga bo`lish mumkin: til uchi shirinlikni 
orqa achchiqni ikki chakka qismi esa sho`r va nordon mazzani ko`proq sezadi. Ta'm 
bilish sezgisi bola tug`ilgan vaqtda ancha rivojlangan bo`lib, 8-10 kunligidan 
boshlab shirinlikka adikvat reaktsiya paydo bo`ladi. 2 yoshdan 6 yoshgacha bo`lgan 
bolalarda ta'm bilish sezgisi ortib boradi.

---

73
HID BILISH ANALIZATORI
Har xil hidlar burun bo`shlig`i shilliq pardasida joylashgan retseptorlar orqali 
qabul qilinadi. Ularning soni o`rtacha 60 mln ga yaqin bo`lib, havo tarkibidagi va 
ovqatdagi kimyoviy moddalar ta'sirida qo`zg`aladi. Bu hujayralarda ko`plab mayda 
tukchalar bo`lib, ularning uzunligi bir ikki mikronga teng. Burun bo`shlig`ining hid 
bilish sathi 5 sm2 bo`lib, sezuvchi hujayra tukchalarining ko`p bo`lishi hisobiga hid 
bilish sathi 100-150 marta ortadi. Hid bilish bola tug`ilgan kundayoq yaxshi 
ifodalangan bo`lsada lekin bola hidlarni hali yaxshi ajrata olmaydi. Chaqoloqda hidga 
javoban ba'zi bir noxush hidlarga nisbatan yuz mimikasini o`zgartirish, nafas olish va 
pulsning o`zgarishi bilan javob beradi. Hidlarni to`liq ajrata olish 7-8 oylikdan 
boshlanadi.
nazorat topshiriqlari 
1.
Sezgi organlari deb nimaga aytiladi? 
2.
Analizatorlar necha xil bo`ladi? 
3.
Hid bilish organi qaerda joylashgan? 
4.
Ta'm bilish organining yosh hususiyatlari nimalardan iborat? 
5.
Ko`rish organi qanday tuzilgan? 
6.
Yaqindan ko`rishni oldini olish yo`llari nimalardan iborat? 
7.
Eshitish organining yosh hususiyati nimalardan iborat? 
8.
Sinf xonasining yoritilishiga qanday gigiyenik talablar qo`yilgan?